pierwszy

pierwszy
\pierwszywsi, odm. jak przym.
1. «liczebnik porządkowy odpowiadający liczbie 1»

Pierwszy miesiąc roku.

Pierwsza rocznica.

Pierwsza wojna światowa.

Pierwsze piętro.

Pierwszy rok studiów.

Pierwsza klasa w szkole.

Pierwszy szereg żołnierzy.

Pierwszy raz coś robić.

Bał się pierwszy odezwać.

∆ Pierwsza pomoc «doraźne, podstawowe czynności mające na celu ratowanie czyjegoś zdrowia lub życia w nagłych wypadkach»
∆ Pierwsze śniadanie «najwcześniejszy posiłek spożywany rano»
astr. Pierwsza kwadra Księżyca «faza Księżyca, w której odległość kątowa Księżyca od Słońca wynosi 90° i podczas której widoczna jest połowa oświetlonej półkuli Księżyca»
jęz. Pierwsza osoba, forma pierwszej osoby «forma słowa osobowego oznaczająca czynność wykonywaną przez osobę mówiącą lub też stan dotyczący tej osoby»
∆ Mówić, pisać itp. w pierwszej osobie «mówić, pisać itp. używając form pierwszej osoby słowa osobowego»
mat. Równanie pierwszego stopnia «równanie, w którym niewiadoma występuje w pierwszej potędze»
mors. Pierwszy oficer «oficer pełniący najważniejszą funkcję na statku po kapitanie»
muz. Pierwsze skrzypce «w kwartecie smyczkowym: najważniejsza partia spośród zespołu czterech grających; w orkiestrze symfonicznej: grupa skrzypków wykonujących tę partię»
techn. Pierwszy bieg «układ przekładni skrzynki biegów umożliwiający ruszanie oraz najniższy stopień szybkości jazdy pojazdów mechanicznych»
◊ Pierwsza jaskółka «zapowiedź czegoś, co ma nastąpić; fakt zapowiadający następne, podobne»
◊ Pierwszy krok, pierwsze kroki; stawiać, zrobić pierwszy krok, pierwsze kroki «początek czegoś, początkowa działalność; zrobić coś na początek, zacząć coś, jakąś akcję, działalność itp.; zaczynać się dopiero rozwijać, być nowicjuszem w jakiejś dziedzinie»
◊ Pierwszy i ostatni «taki, który się zdarzył tylko jeden raz i nie powtórzył się więcej; jedyny»
◊ Pierwszy lepszy, pierwszy z brzegu «taki, który wpadnie pod rękę lub przyjdzie na myśl; taki, który w danej chwili jest najbliżej; nie wybrany, jakikolwiek, którykolwiek, byle jaki»
◊ Na pierwszy rzut oka, od pierwszego spojrzenia, wejrzenia itp. «od razu, natychmiast po ujrzeniu kogoś lub czegoś; bez dokładnego oglądania, poznawania kogoś lub czegoś, przyglądania się komuś lub czemuś»
◊ W pierwszej chwili, od pierwszej chwili «na początku, od samego początku»
◊ Z pierwszej ręki, z pierwszych ust, z (u) pierwszego źródła «bez jakiegokolwiek pośrednictwa, bezpośrednio»
◊ Po pierwsze «wyrażenie używane przy wyliczaniu, przed wymienieniem pierwszego punktu, faktu, argumentu, powodu itp.»
◊ Grać pierwsze skrzypce «być najważniejszym, mieć duże znaczenie, wpływy, mieć decydujący głos w jakiejś sprawie, wodzić rej»
◊ Posłać kogoś, iść na pierwszy ogień «w czasie działań wojennych: posłać kogoś, iść na najbardziej wysuniętą linię frontu, pod najsilniejszy ogień nieprzyjaciela; przenośnie: na początek, najpierw»
□ Ciekawość - pierwszy stopień do piekła.
□ Kto pierwszy, ten lepszy.
□ Pierwsze koty za płoty «o nieudanych pierwszych próbach»
2. «znajdujący się na początku pod względem czasu lub miejsca, będący początkiem czegoś, początkowym stadium czegoś; taki, przed którym nie było innych podobnych»

Pierwszy śnieg.

Pierwsze wiosenne kwiaty.

Pierwsze truskawki, poziomki.

Pierwszy sen.

Pierwsze oznaki choroby.

Ochłonąć z pierwszego wrażenia.

◊ Ktoś nie pierwszej młodości «ktoś nie bardzo młody, ale jeszcze nie stary»
◊ Coś nie pierwszej czystości «coś jest trochę przybrudzone, niezbyt czyste»
◊ Przełamać pierwsze lody; pryskają, pękają pierwsze lody «pokonać początkowe trudności, zwłaszcza trudności w nawiązaniu z kimś bliższego kontaktu, przełamać nieufność, nieśmiałość, obojętność itp.; początkowe trudności w nawiązaniu z kimś kontaktu są pokonane»
◊ Zaspokoić pierwszy głód «zjeść niewiele, tyle tylko, żeby nie być bardzo głodnym»
3. «odgrywający w czymś najważniejszą rolę, stojący na czele, wysuwający się na czoło; główny, najważniejszy, zasadniczy»

Pierwsza osoba w domu.

Pierwszy drużba.

∆ Pierwsza naiwna «rola młodziutkiej, niedoświadczonej dziewczyny; aktorka grająca taką rolę; także: kobieta udająca niedoświadczoną osobę»
∆ Pierwszy plan «na obrazie, zdjęciu, na filmie itp.: część przestrzeni wraz z osobami i rzeczami tam umieszczonymi, pozornie najbliższa oku patrzącego»
∆ Pierwsze potrzeby (życia); artykuły, przedmioty, towary, rzeczy pierwszej potrzeby «artykuły, przedmioty, towary niezbędne w życiu codziennym, takie, bez których nie można się obejść»
mat. Liczba pierwsza «liczba mająca tylko dwa różne podzielniki: jedynkę i samą siebie, np. 2, 3, 5, 7, 11, 13»
◊ Wysuwać coś na pierwszy plan; stać, stawiać coś na pierwszym planie, miejscu; wystąpić, wybić się, wysunąć się na pierwszy plan «wysuwać coś na naczelne miejsce, podkreślać ważność, znaczenie czegoś; być najważniejszym, ściągać na siebie uwagę wszystkich; osiągnąć największe znaczenie, największą wartość»
4. «przewyższający innych; najlepszy, najznakomitszy, przodujący, pierwszorzędny»

Pierwszy uczeń w klasie.

Pierwszy specjalista w jakiejś dziedzinie.

Być pierwszym wśród innych.

∆ Pierwsza nagroda «najwyższa, najcenniejsza nagroda przyznawana komuś za najlepsze wyniki, osiągnięcia»
∆ Pierwszy tancerz «najlepszy tancerz w zespole baletowym, solista baletu»
∆ Brylant pierwszej wody «brylant barwy czysto białej lub z odcieniem srebrzystoniebieskawym, nie zawierający spotykanych zwykle w diamentach wrostków innych minerałów; brylant czystej wody»
∆ Pierwsza klasa, przedział, wagon, bilet itp. pierwszej klasy «w pociągu, na statku i w innych środkach lokomocji: przedział, wagon, bilet itp., za który się płaci najwyższą cenę, zapewniający podróżnym najwięcej wygód»
∆ Pierwsze miejsce (przy stole) «miejsce, zwykle u szczytu stołu, gdzie siedzi najważniejsza osoba (gość), którą chce się w ten sposób uczcić»
∆ Zdobyć, zająć pierwsze miejsce; walczyć o pierwsze miejsce; mieć, zajmować pierwsze miejsce itp. «okazać się najlepszym w jakichś zawodach, w jakimś współzawodnictwie; zajmować nadrzędne stanowisko, wybijać się na czoło, wyróżniać się»
sport. Pierwsza liga «w grach zespołowych: wydzielona grupa drużyn o najwyższym poziomie sportowym, rozgrywająca mecze o mistrzostwo systemem spotkań każdy z każdym»
◊ Ktoś lub coś pierwszej wody; ktoś lub coś pierwszej klasy (potocznie: pierwsza klasa), ktoś lub coś pierwszej kategorii, pierwszego rzędu, stopnia itp. «o kimś lub o czymś doskonałym, pierwszorzędnym, świetnym, bardzo dobrym pod każdym względem»
◊ Być pierwszym do czegoś «być najlepszym w jakiejś dziedzinie, wyjątkowo do czegoś chętnym, uzdolnionym»
pierwsza blm
w użyciu rzecz. «pierwsza godzina»

O pierwszej koniec lekcji.

Pół do pierwszej, przed pierwszą, po pierwszej.

∆ Punkt pierwsza «punktualnie, dokładnie pierwsza»
pierwsze w użyciu rzecz. «pierwsze danie posiłku»

Na pierwsze był barszcz z uszkami.

pierwszy blm
w użyciu rzecz. «pierwszy dzień miesiąca»

Wykonać plan na pierwszego.

Zacząć pracować od pierwszego.

Pierwszego upływa termin płatności.

Wziąć urlop przed pierwszym, po pierwszym.


Słownik języka polskiego . 2013.

Игры ⚽ Поможем сделать НИР

Look at other dictionaries:

  • pierwszy — I {{/stl 13}}{{stl 8}}przym. Ia, pierwszywsi {{/stl 8}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 7}} poprzedzający wszystkich innych (wszystkie inne) w porządku liczbowym, numerycznym itp.; występujący przed drugim : {{/stl 7}}{{stl… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • pierwszy — 1. Ktoś, coś pierwszej klasy, pierwszej wody, pierwsza klasa «o kimś lub o czymś doskonałym, pierwszorzędnym, świetnym, bardzo dobrym pod każdym względem»: Teraz siedziałem w pustym pokoju przy metalowym biurku na obrotowym fotelu na kółkach –… …   Słownik frazeologiczny

  • pierwszy lepszy — {{/stl 13}}{{stl 8}}przym. {{/stl 8}}{{stl 7}} taki, który znalazł się akurat pod ręką lub właśnie wpadł do głowy; najłatwiej dostępny w danym momencie, niewybrany, nieprzemyślany; byle jaki, pierwszy z brzegu : {{/stl 7}}{{stl 10}}Wzięłam z… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • pierwszy i ostatni — {{/stl 13}}{{stl 7}} taki, który zdarzy(ł) się tylko raz i już się nie powtórzy(ł); jedyny : {{/stl 7}}{{stl 10}}To jest nasze pierwsze i ostatnie spotkanie. Jestem tu pierwszy i ostatni raz. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • pierwszy raz — {{/stl 13}}{{stl 8}}pot. {{/stl 8}}{{stl 7}} pierwszy stosunek seksualny : {{/stl 7}}{{stl 10}}Atrakcyjność „pierwszego razu” polega na tym, że nie wiadomo, czego się po nim tak naprawdę spodziewać. (DzP) {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • pierwszy z brzegu — {{/stl 13}}{{stl 8}}przym., {{/stl 8}}{{stl 7}}to samo co pierwszy lepszy. {{/stl 7}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • pierwszy plan — {{/stl 13}}{{stl 7}} to, co na obrazie, w filmie, na scenie znajduje się z przodu, jest najbardziej wyeksponowane, wyraźnie odcina się od tła {{/stl 7}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • na pierwszy ogieс — Pierwszy; jako pierwszy Eng. Coming first; as a beginning; as a first move or suggestion …   Słownik Polskiego slangu

  • Dokudów Pierwszy —   Village   …   Wikipedia

  • Ortel Książęcy Pierwszy —   Village   …   Wikipedia

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”