pracować

ndk IV, \pracowaćcuję, \pracowaćcujesz, \pracowaćcuj, \pracowaćował

1. «wykonywać jakąś pracę, spełniać jakieś czynności; zajmować się czymś, robić coś»

Pracować fizycznie, umysłowo, naukowo.

Pracować zawodowo, zarobkowo, społecznie.

Pracować sezonowo, dorywczo.

Pracować ciężko, ofiarnie, rzetelnie, uczciwie, wydajnie.

Pracować bez wytchnienia, ze wszystkich sił.

Pracować dzień i noc, od świtu do nocy, od rana do wieczora.

Pracować w pocie czoła, do siódmego potu.

Pracować za dwóch, za trzech.

Pracować jak mrówka (pot. jak koń, jak wół, posp. jak dziki osioł).

Pracować na akord, na dniówkę.

Pracować na chleb (powszedni), na kawałek chleba, na utrzymanie, na życie.

Pracować na roli.

Pracować w harcerstwie.

Pracować z młodzieżą.

Koń pracuje.

Mrówki, pszczoły pracują.

∆ Pracować dla kogoś, dla czegoś «działać na czyjąś korzyść, w czyimś interesie; działać dla dobra czegoś»

∆ Pracować na siebie, na kogoś «utrzymywać się z własnej pracy; zarabiać na czyjeś utrzymanie; spełniać jakieś czynności dla własnej, dla czyjejś korzyści»

∆ Pracować nad czymś «poświęcać czemuś pracę; prowadzić studia, badania nad czymś; pisać, komponować, tworzyć coś»

∆ Pracować nad kimś, nad sobą «kształtować, wyrabiać czyjś, swój charakter, czyjąś, swoją wolę; kształcić kogoś, kształcić się»

◊ Pracować głową, piórem; pracować łopatą «wykonywać pracę umysłową, zajmować się pracą pisarską, być pisarzem, literatem itp.; wykonywać pracę fizyczną, być robotnikiem»

◊ Pracować na jakimś polu «działać w jakiejś dziedzinie»

◊ Czas pracuje na kogoś, przeciw komuś, na coś, przeciw czemuś «upływ czasu zwiększa, zmniejsza czyjeś szanse, działa korzystnie, niekorzystnie na coś»

2. «mieć płatne zajęcie, być na posadzie, na służbie, być gdzieś zatrudnionym»

Pracować gdzieś etatowo, na pół etatu.

Pracować w biurze, w fabryce, w kopalni, w handlu, w przemyśle.

Pracować na budowie, na stacji kolejowej.

Pracować w politechnice, w uniwersytecie (na politechnice, na uniwersytecie).

Pracować jako nauczyciel, kierowca, robotnik.

Pracować od wczesnej młodości, do późnej starości.

3. «być w ruchu, być czynnym, działać spełniając swe określone zadania; funkcjonować, wytwarzać»

Mięśnie, płuca, nerwy pracują.

Serce pracuje.

Licznik, silnik, wentylator, maszyna pracuje.

Motor pracuje na benzynie.

Samochód pracuje prawidłowo, sprawnie, bez zarzutu.

Szpitale i kolej pracują bez przerwy.

Wytwórnia pracuje na eksport, na rynek wewnętrzny.

◊ Pracować pełną parą, na pełnych obrotach; pracować na zwolnionych obrotach a) «o maszynach, silnikach, urządzeniach technicznych: funkcjonować pełnosprawnie, być w pełnym rozruchu; funkcjonować z ograniczoną sprawnością, być częściowo w rozruchu» b) «o ludziach: pracować intensywnie, zebrawszy wszystkie siły; pracować w zwolnionym tempie, oszczędzając siły» «o zakładach pracy: działać efektywnie, wyczerpując wszystkie możliwości; działać mało wydajnie, nie wykorzystując w pełni możliwości»

◊ Głowa (żart. główka), myśl itp. pracuje «ktoś myśli, zastanawia się, rozważa coś, przewiduje coś; ktoś sobie coś obmyśla, coś wyobraża»