- rozłożyć
- dk VIb, \rozłożyćżę, \rozłożyćżysz, \rozłożyćłóż, \rozłożyćżył, \rozłożyćżony - rozkładać ndk I, \rozłożyćam, \rozłożyćasz, \rozłożyćają, \rozłożyćaj, \rozłożyćał, \rozłożyćany1. «rozprostować, rozpostrzeć coś złożonego; położyć na czymś rozpościerając; rozwinąć, rozciągnąć»
Rozłożyć obrus, prześcieradło, serwetę.
Rozłożyć łóżko, parasol, wersalkę.
Rozłożyć gazetę, książkę.
Rozłożyć koc na trawie.
∆ Rozkładane łóżko, kozetka itp. «łóżko, kozetka itp. dające się składać po użyciu»∆ Rozłożyć namioty, obóz, obozowisko «ustawić namioty, uformować obóz, obozowisko»∆ Rozłożyć ognisko, ogień «ułożyć materiał opałowy i zapalić; rozpalić ognisko, ogień»∆ Rozłożyć ramiona, ręce «wyciągnąć ramiona w bok, wyrzucić na boki, co zwykle ma oznaczać bezradność»2. «w odniesieniu do wielu przedmiotów (rzadziej osób): położyć, ułożyć jeden obok drugiego lub w wielu miejscach; ułożyć, rozmieścić, rozlokować»Rozłożyć książki na półkach.
Rozłożyć sprawunki na stole.
Rozłożyć żołnierzy na kwaterach.
∆ Rozkładać karty; rozkładać pasjansa (pasjans) «układać karty według prawideł danej gry, danego pasjansa»3. «podzielić na odcinki, na partie, na etapy następujące po sobie kolejno, kolejno wykonywane; rozplanować»Rozłożyć pracę na cały rok.
Umiejętnie rozłożyć zadania między wszystkich uczestników konkursu.
Rozłożyć koszty, podatek, kontrybucję itp. między wiele osób, na wiele osób.
∆ Rozłożyć na raty «umożliwić zapłacenie jakiejś (zwykle dużej) sumy ratami zamiast w całości; umożliwić wykonanie czegoś częściami»4. «rozebrać, podzielić coś na części; rozmontować»Rozłożyć stary zegar.
Rozłożył maszynę i nie umiał złożyć.
5. zwykle dk «walcząc przewrócić kogoś na ziemię; niekiedy: zabić»Rozłożyć po kolei wszystkich przeciwników.
6. «rozdzielić na części składowe, wyodrębnić z całości elementy składowe, np. metodą chemiczną; dokonać analizy chemicznej lub innej»Rozłożyć związek na pierwiastki.
Rozłożyć wyraz na części słowotwórcze.
∆ mat. Rozłożyć liczbę na czynniki pierwsze «przedstawić tę liczbę w postaci iloczynu liczb pierwszych»7. pot. «zniszczyć, wykończyć kogoś materialnie lub moralnie»Za dobrze mu się powodziło i sąsiedzi chcieli go rozłożyć.
przen. pot. «spowodować fiasko czegoś; położyć»Rozłożyć robotę.
Aktor rozłożył rolę.
8. «spowodować rozkład, zepsucie się, zgnicie czegoś»Słońce i upał rozłożyły do reszty gnijące odpadki.
przen. «podziałać niszcząco, demoralizująco, destruktywnie»Pijaństwo rozkłada harmonijne życie rodzinne.
rozłożyć się - rozkładać się1. «przybrać pozycję leżącą; położyć się, ułożyć się, rozciągnąć się; rzadko pot.: przewrócić się jak długi»Rozłożył się na łóżku.
Rozłożyć się wygodnie, na wznak.
Rozłożyć się na murawie.
Rozłożył się jak długi na ślizgawce.
2. «zwykle w odniesieniu do grupy osób: zająć miejsce, teren, pomieszczenie, kwaterę; umieścić się, rozlokować się»Harcerze rozłożyli się nad rzeką.
∆ Rozkładać się biwakiem, obozem, taborem itp. «formować biwak, obóz, tabor itp.; biwakować, obozować»∆ Rozłożyć się z towarem, pakunkami, rzeczami itp. «umieścić, ułożyć gdzieś swój towar, pakunki, rzeczy itp.»3. «rozpostrzeć się szeroko, ułożyć się»Palce pianisty rozkładały się na klawiaturze.
4. «ulec podziałowi na części składowe, np. metodą chemiczną; rozdzielić się»Cukier rozłożył się na dwutlenek węgla i wodę.
5. biol. «o różnego rodzaju substancjach organicznych, ciałach stałych lub ciekłych: ulec rozkładowi, zgnić, popsuć się wskutek działania bakterii»Rozkładające się odpadki.
6. środ. «doznać niepowodzenia»Rozłożyć się na egzaminie.
Słownik języka polskiego . 2013.
