- żywy
- \żywywi, \żywywszy1. «taki, który żyje, który jest właściwy żyjącemu organizmowi; żyjący»
Żywy organizm.
Istota żywa.
Żywe komórki.
∆ Inwentarz żywy «zwierzęta użytkowe znajdujące się w gospodarstwie rolnym»∆ Przyroda żywa, świat żywy «zwierzęta i rośliny»∆ Żywy towar, handel żywym towarem «w okresie niewolnictwa: ludzie będący przedmiotem handlu; później także: kobiety sprzedawane do domów publicznych; handel ludźmi»∆ Żywa waga «pełna waga żyjącego zwierzęcia; także żartobliwie: waga człowieka (zwłaszcza otyłego)»∆ druk. Żywa pagina «wiersz nad kolumną druku zawierający prócz numeru stronicy powtórzenie tytułu dzieła, jego części lub rozdziału (w encyklopediach i słownikach - hasła lub jego części)»∆ jęz. Żywy język «język nie tylko przekazany w piśmie (np. starożytna greka), ale używany współcześnie w piśmie i mowie»∆ Żywa mowa «sposób porozumiewania się w życiu codziennym, odznaczający się mniejszą niż w języku literackim dbałością o dobór słów, zwrotów i konstrukcji składniowych; mowa potoczna, codzienna»∆ Żywe słowo «deklamacja, recytacja; słowa wypowiadane w przeciwieństwie do tekstu pisanego»∆ techn. Żywa wełna «wełna strzyżona z żywych owiec»∆ wojsk. Żywa torpeda «torpeda przystosowana do pływania i poruszania się pod wodą, naprowadzana na cel bezpośrednio przez człowieka, który zwykle ginął przy eksplozji»∆ przestarz. Żywy obraz «rodzaj inscenizacji, w której bierze udział grupa osób malowniczo ustawiona, zwykle odpowiednio przebrana, przedstawiająca jakąś scenę (np. historyczną)»∆ Żywe srebro a) «rtęć» b) «o kimś bardzo ruchliwym»◊ Żywego ducha nie ma, nie było (gdzieś) «nie ma, nie było nikogo (gdzieś)»◊ Żywa kronika «ktoś dobrze pamiętający wszystkie wypadki z jakiejś dziedziny lub ze współczesnej sobie epoki; znawca epoki»◊ Żywa rana «coś, co sprawia psychiczny ból, bolesna myśl»◊ Żywy trup «o kimś bardzo ciężko, śmiertelnie chorym; o kimś chudym, bladym (jak trup)»◊ Ktoś jak żywy, coś jak żywe «ktoś (coś) taki (takie) jak w rzeczywistości; bardzo podobny (podobne); bardzo wyraźny (wyraźne)»◊ Być ledwie żywym, na pół, na wpół żywym «być bardzo zmęczonym»◊ Wszystko, co żywe «wszyscy bez wyjątku»◊ pot. Żywe ciało, mięso «ciało, mięso odarte ze skóry»◊ Kłamać, wypierać się, zaprzeczać w żywe oczy «kłamać, wypierać się, zaprzeczać bezczelnie, cynicznie, bez żadnego skrępowania wobec kogoś»2. «pełen energii, werwy, pełen życia; ruchliwy, czynny, żywotny»Żywe ruchy.
Żywe usposobienie.
Żywy temperament, umysł.
Żywa gestykulacja.
Prowadzić żywą działalność.
Chłopak żywy jak iskra.
3. «intensywny, silny; nie przyciemniony, nie stonowany, jaskrawy, wyraźny»Żywy kolor, rumieniec.
Żywe wspomnienie.
Żywy ból.
4. «bystro toczący się, wartki; ekspresywny (zwykle o utworze literackim, stylu)»Żywa akcja, fabuła.
Żywy dialog, styl.
Żywy tok opowiadania.
5. «prawdziwy, naturalny; wolny od naleciałości, domieszek»Żywe zainteresowanie.
◊ pot. Żywa gotówka, żywy grosz «posiadane pieniądze będące w każdej chwili do dyspozycji»◊ Kląć, przeklinać w żywy kamień «kląć bardzo mocno, dosadnie, z pasją»◊ W żaden żywy sposób, żadnym żywym sposobem «wzmocnione: w żaden sposób; zupełnie nie, absolutnie»żywy w użyciu rzecz. «człowiek żywy, żyjący»Trzeba z żywymi naprzód iść, po życie sięgać nowe. (Asnyk)
do żywego, przestarz. do żywa «dotkliwie, bardzo mocno»Dotknąć kogoś, dokuczyć komuś, dogryźć, dopiec komuś do żywego.
Słownik języka polskiego . 2013.