- język
- m III, D. -a, N. \językkiem; lm M. -i1. «narząd w jamie ustnej, składający się z elastycznych mięśni, pokryty błoną śluzową, mieszczący narządy smaku, biorący udział w ssaniu, żuciu i połykaniu pokarmów; u ludzi ponadto jeden z najważniejszych narządów mowy»
Mlaskać językiem.
Pokazać komuś język.
Pies wywiesił język.
◊ Mieć cięty, złośliwy, ostry język «mieć dowcipny, złośliwy sposób mówienia»◊ Mieć długi język «być gadatliwym, nie umieć zachować tajemnicy»◊ Dostać się, narażać się na ludzkie, na złe języki «narazić się, narażać się na obmowę, plotkę»◊ Rozpuścić język, puścić wodze, cugle językowi «rozgadać się»◊ Mleć, pytlować, trzepać itp. językiem «paplać, gadać, pleść»◊ Trzymać język za zębami «milczeć, nie odzywać się niepotrzebnie, dochowywać tajemnicy»◊ Ugryźć się w język «zamilknąć w porę, nic nie powiedzieć»◊ Mieć coś na języku, na końcu języka a) «chcieć zaraz coś powiedzieć» b) «przypominać coś sobie; mieć wrażenie, że coś zaraz, za chwilę się przypomni» «mówić o czymś dużo lub ciągle»◊ Mówić, pleść, bajać, gadać, co ślina na język przyniesie «mówić byle co, pleść, mówić głupstwa»◊ Ciągnąć, pociągnąć kogoś za język «badać, wypytywać kogoś, skłonić kogoś do wyjawienia, powiedzenia czegoś»◊ Zapomnieć języka w gębie «zaniemówić z powodu zmieszania, strachu, zaskoczenia, podziwu itp.»◊ Łamać sobie język «mieć trudności z wymawianiem wyrazów obcej mowy»◊ Biegać, gonić, latać z wywieszonym językiem «biec szybko, bardzo się spieszyć»◊ Biec, gonić, lecieć pójść z językiem «iść, pójść z donosem, skargą, obmową»◊ Co w sercu albo co w myśli, to i na języku «mówi się to, co się myśli, czuje, szczerze, otwarcie»◊ Strzępić język «mówić dużo a niepotrzebnie»◊ Wziąć, pochwycić na języki, ostrzyć, strzępić na kimś język «obgadywać kogoś, obmawiać, plotkować»◊ Język komuś kołowacieje, kołem lub kołkiem staje, plącze się «ktoś nie może mówić, niewyraźnie mówi z powodu zmieszania, strachu itp.»◊ Język kogoś świerzbi «ktoś nie może oprzeć się chęci mówienia, wygadania się z czymś»◊ Język się komuś rozwiązuje; coś rozwiązuje komuś język «ktoś staje się nagle wymowny»2. «zasób wyrazów, zwrotów i form określanych przez reguły gramatyczne, funkcjonujący jako narzędzie porozumiewania się przez członków jednego narodu, społeczeństwa; mowa»Język polski, angielski, francuski.
Język ojczysty.
Języki obce.
Władać jakimś językiem.
∆ Język maszynowy «system składający się ze znaków i reguł ich łączenia w jednostki wyższego rzędu (wyrażenia lub zdania), zakodowany w maszynach matematycznych»∆ Języki starożytne, klasyczne «greka i łacina»∆ Język literacki «język ludzi wykształconych»◊ Kaleczyć, łamać język; mówić łamanym językiem «zniekształcać wyrazy danego języka, mówić źle w jakimś języku»3. «zasób wyrazów, zwrotów i form, używanych w celu porozumiewania się przez ludzi pewnego środowiska, zawodu, regionu; gwara, dialekt, żargon»Język techniczny, dyplomatyczny, łowiecki, uczniowski, złodziejski.
◊ Mieć, znajdować z kimś wspólny język, mówić wspólnym językiem «opierać się na wspólnych pojęciach, przeżyciach, umożliwiających porozumienie; znajdować wspólną płaszczyznę porozumienia»4. «sposób wyrażania się, wysławiania się, charakterystyczny dla danego autora, dzieła, epoki; styl»Język Prusa.
Język utworu.
Język poezji romantycznej, współczesnej.
∆ Język książkowy, pisany «język używany tylko w pisaniu»∆ Język potoczny, mówiony «język jako środek porozumiewania się codziennego w żywej mowie»5. «przedmiot o wąskim, wydłużonym kształcie przypominający język - narząd mowy»Języki ognia.
Język u buta.
∆ Język spustowy «w broni palnej: część przyrządu spustowego; cyngiel»∆ geogr. Język rumowiskowy «różnorodny materiał zwietrzelinowy osuwający się po stoku i stromym dnie doliny w postaci wydłużonego pasma»6. B.=D.daw. «jeniec schwytany dla powzięcia wiadomości o nieprzyjacielu»◊ Zasięgnąć, wziąć, dostać, chwycić języka «zasięgnąć, dostać wiadomości»
Słownik języka polskiego . 2013.
