on

I

m, D. jego, go, niego, C. jemu, mu, niemu, B. jego, go, niego, NMs. nim; ona ż DC. jej, niej, B. ją, N. nią, Ms. niej; ono n D. jego, go, niego, C. jemu, mu, niemu, B. je, nie, NMs. nim; lm M. m.-os. oni, ż.-rzecz. one, D. ich, nich, C. im, nim, B. m.-os. ich, nich, ż.-rzecz. je, nie, N. nimi, Ms. nich

(Formy: niego, niemu, nie, niej, nią, nich, nim używane są tylko po przyimkach) «zaimek nawiązujący do rzeczownika, użytego poprzednio w kontekście (niekiedy do przedmiotu nie nazwanego, lecz znanego mówiącemu), zastępujący rzeczownik raz użyty, dla uniknięcia powtarzania go w dalszym toku wypowiedzi; zaimek oznaczający osobę, o której wspomina mówiący»

To on to zrobił.

Dajcie mu spokój.

Dam to tylko jemu, nie wam.

Rzuciła piłkę i chwyciła ją w locie.

Przyniosła mięso do domu i upiekła je w piecyku.

Miała brata i z nim wybierała się w podróż.

Wokół nich było pusto.

Dzięki niemu mógł studiować.

Mogła na nią zawsze liczyć.

◊ On jeden, ona jedna itp. «tylko on, tylko ona itp. z pominięciem innych»

◊ On sam, ona sama itp. «wyrażenie ekspresywne, zwracające szczególną uwagę na udział w czymś osoby, do której się odnosi»

◊ pot. Jak to on, ona itp. «wyrażenie wtrącone, oznaczające, że zachowanie się osoby, o której mowa w danej wypowiedzi, jest oczekiwane, charakterystyczne dla tej osoby»

◊ Diabli ich wiedzą. A niech go! A niech ich tam! Masz ją! Patrzcie go! «zwroty o charakterze ekspresywnym wyrażające najczęściej złość, gniew, zniecierpliwienie»

Formy jego, jej, ich bywają dołączane do tytułów takich jak: dostojność, ekscelencja, magnificencja, miłość, królewska (cesarska) mość, świątobliwość, wysokość itp.

Jego ekscelencja.

Jego królewska mość.

Jego magnificencja pan rektor.

-ń książk. «forma powstała z połączenia końcowej spółgłoski niektórych dawnych przyimków z formą biernika dawnego zaimka ь, używana po przyimkach rządzących biernikiem, odnoszącym się jedynie do rzeczowników rodzaju męskiego, np. nań (na niego), przezeń (przez niego), weń (w niego), zań (za niego)»

Spojrzał nań z ukosa.

Został przezeń odesłany.

Wpatrzona weń.

Zrobiono zań wszystko.

II

+ ona, ono, odm. jak przym.

daw. «zaimek wskazujący, ten»

dziś tylko we fraz. książk. Onego czasu «niegdyś, bardzo dawno»