róża

ż II, DCMs. \różaży; lm D. róż

1. «Rosa, roślina z rodziny różowatych, kolczasty krzew o barwnych, pachnących kwiatach, występujący w kilkuset gatunkach w strefie umiarkowanej i podzwrotnikowej półkuli północnej, uprawiany jako roślina ozdobna i ze względu na cenny olejek; owoce i płatki niektórych gatunków wykorzystywane są w przetwórstwie spożywczym; kwiat tej rośliny»

Białe, czerwone róże.

Dzika, polna róża.

Róże pienne a. sztamowe.

Róże karłowe, pnące.

Bukiet róż.

Dziewczyna piękna jak róża.

Nie czas żałować róż, gdy płoną lasy. (Słowacki)

∆ Róże herbaciane «odmiana róż o bladożółtych kwiatach, wydzielających zapach podobny do zapachu herbaty»

∆ Róża stulistna «gatunek róży o dużych, różowych, pełnych kwiatach; centyfolia»

∆ bot. Chińska róża «Hibiscus rosa sinensis, gatunek ketmii, ozdobne drzewko o dużych czerwonych kwiatach, pochodzące z Chin, u nas uprawiane w doniczkach»

∆ Róża jerychońska «Anastatica hierochuntica, roślina z rodziny krzyżowych rosnąca w pustyniach Egiptu, Syrii, Palestyny; w okresach suszy obumiera, skupiając wszystkie gałązki w kulkę unoszoną przez wiatr, a po dostaniu się do wilgotnego miejsca otwiera się, wysypując owoce»

∆ meteor. żegl. Róża kompasowa a) «tarcza układu kierującego kompasu z podziałką stopniową i rumbową do odczytywania kursów i namiarów» b) «wydrukowany na mapie morskiej okrąg koła mający na obwodzie podziałkę stopniową i rumbową oraz zaznaczoną deklinację danego obszaru morza; służy do wykreślania kursów i namiarów»

∆ Róża wiatrów «róża kompasowa przedstawiająca w sposób graficzny częstotliwość wiatrów wiejących z określonego kierunku»

◊ Ktoś stąpa po różach «ktoś żyje szczęśliwie, bez trosk i kłopotów»

◊ Ktoś ma życie usłane różami «komuś się życie układa pomyślnie, szczęśliwie»

□ Nie ma róży bez kolców.

2. łow. «zgrubienie nasady poroża zwierzyny płowej»

3. med. «choroba zakaźna wywołana przez paciorkowce ropne, objawiająca się ograniczonym zapaleniem skóry (na której tworzy się bolesna, wzniesiona czerwona plama) i ogólnym złym samopoczuciem»