święty

\świętytszy, święci

1. «o Bogu, bóstwach: będący przedmiotem najwyższej oceny religijnej i czci z tym związanej; o osobach: ogłoszony po śmierci uroczyście przez Kościół jako zbawiony i mogący być przedmiotem kultu; kanonizowany (skrót: św.)»

Święty Paweł.

Kościół pod wezwaniem Świętego Piotra.

Plac św. Marka.

∆ rel. Duch Święty «według religii chrześcijańskiej: trzecia osoba Trójcy»

∆ Najświętsza (Maria) Panna «matka Chrystusa; Matka Boska»

◊ Boże święty! «wykrzyknienie wyrażające nagłe stany emocjonalne, np. podziw, zdumienie, strach»

◊ Święty Boże nie pomoże «nic nie pomoże»

◊ żart. Na święty nigdy «w terminie bardzo odległym, praktycznie nieosiągalnym; nigdy»

□ Na święty Wit słowik cyt.

□ Święty Maciej zimę straci albo ją zbogaci.

□ Od świętej Anki chłodne wieczory i ranki.

2. «uświęcony przez jakąś religię, będący przedmiotem czci religijnej; związany z kultem religijnym, jego przedmiotami, obrządkami itp.»

Święty obrazek, medalik.

Znak krzyża świętego.

Chrzest święty.

Msza święta.

Święte pieśni.

Święte miejsce.

Święty ogień, gaj, dąb.

Święte źródło.

Święta rzeka.

∆ hist. Wojny święte «dawne wojny toczone w imię haseł religijnych»

∆ rel. Ojciec święty «papież»

∆ Pismo Święte «księgi Starego i Nowego Testamentu; Biblia»

◊ Ktoś brudny, czarny itp. jak święta ziemia «ktoś bardzo brudny, umorusany»

◊ Ktoś niewart, aby go święta ziemia nosiła «z potępieniem o kimś złym, niewartym tego, aby żyć»

◊ Patrzeć, wpatrywać się w kogoś jak w święty obraz, obrazek «czcić, uwielbiać kogoś»

3. «cnotliwy, sprawiedliwy, bardzo dobry; szlachetny, prawy, wzniosły»

To święta kobieta.

Święta miłości kochanej ojczyzny, czują cię tylko umysły poczciwe. (Krasicki)

◊ Świętej pamięci «określenie używane w odniesieniu do osób zmarłych wyznania chrześcijańskiego»

◊ Święta cierpliwość «wielka, niewyczerpana cierpliwość»

◊ Święty gniew, święte oburzenie «wielki i słuszny gniew, ogromne, usprawiedliwione oburzenie»

◊ (O) Święta naiwności! «ironiczne wykrzyknienie kierowane do osoby bardzo naiwnej»

◊ Mieć święte życie «pędzić życie wygodne, beztroskie, szczęśliwe»

◊ Nie ma dla kogoś nic świętego «ktoś niczego nie uczci, nie uszanuje»

◊ Zrobić coś dla świętego spokoju, dla świętej zgody «zrobić coś bez wewnętrznego przekonania, jedynie dla całkowitego spokoju, dla niczym niezmąconej zgody, aby nie było nieporozumień»

◊ pot. Daj mi święty spokój «zostaw mnie w spokoju; odczep się»

4. «taki, przeciw któremu nie można występować, w którym nie można nic zmienić, którego nie można naruszyć; nietykalny, nienaruszalny, niezaprzeczony, konieczny, obowiązujący»

Święte prawa, zasady.

Święty obowiązek.

Cudzy sekret to rzecz święta.

Jego rozkazy były dla nas święte.

◊ Święta prawda, święta racja, święte słowa «słowa niewątpliwie prawdziwe, słuszne; całkowita racja, słuszność»

◊ Najświętsze słowo (honoru) «wyrażenie używane dla podkreślenia prawdziwości czyichś słów, niezłomności, solenności przyrzeczenia, zaręczenia»

◊ Co (ktoś) powie, to święte «wszyscy uznają czyjeś słowa, rozkazy, czyjś autorytet»

święty, święta w użyciu rzecz. «w kościołach chrześcijańskich (katolickim i wschodnim): osoba kanonizowana po śmierci, czczona powszechnie przez wierzących»

Żywoty świętych.

∆ Wszystkich Świętych «dzień 1 listopada obchodzony w kościele katolickim dla uczczenia ogółu świętych»

◊ pot. Goły jak święty turecki «bardzo biedny, nie mający nic; ogołocony ze wszystkiego»

□ Każdy święty ma swoje wykręty.

□ Nie święci garnki lepią.