tam

I

1. «zaimek nawiązujący do użytego już w kontekście oznaczenia miejsca, towarzyszący często gestowi wskazywania; w tamtym miejscu, do tamtego miejsca, w tamto miejsce»

Położył się tam, na tapczanie.

Poszedł tam, prosto.

Widziałem go tam kilka razy.

Otworzył słownik, aby tam coś sprawdzić.

Trzeba skręcić w lewo, o, tam, gdzie ta droga.

Hej, wy tam, zatrzymajcie się!

Przenosił się z miejsca na miejsce, dziś tu, jutro tam.

◊ Kto tam? «pytanie zadawane zwykle po usłyszeniu dzwonka, pukania do drzwi»

◊ Tam a tam «wyrażenie używane zamiast dokładnego określenia miejsca»

◊ Tu i tam, pot. tam i siam «w różnych rozproszonych miejscach, kierunkach»

◊ Tam i z powrotem «w tamtą i w tę stronę»

◊ To tu, to tam «raz w jednym miejscu, raz w drugim»

2. «zaimek nawiązujący do zdania oznaczającego miejsce»

Gdzie poszedł, tam spotykał znajomych.

Wracaj tam, skąd przyszedłeś.

Tam, gdzie kończy się miasto, budują nowe osiedle.

Tam, dokąd wyjechał, będzie miał lepszą pracę.

□ Gdzie cienko, tam się rwie.

□ Gdzie drwa rąbią, tam wióry lecą.

3. «partykuła o charakterze ekspresywnym, osłabiająca to, o czym mowa, uwydatniająca niechętny, krytyczny stosunek do czegoś lub kogoś lub wzmacniająca wydane polecenie, okrzyk, który ma zwrócić czyjąś uwagę»

Jakieś tam pomysły.

Taka tam i gospodyni.

Jaki tam z niego fachowiec?

Ma tam jakieś zasługi.

Co tam słychać?

Jak tam ci się powodzi?

Jest tam tego trochę.

Ja tam w plotki nie wierzę.

Ciszej tam!

◊ A tam, e tam! «okrzyk wyrażający wzmocnione zaprzeczenie z odcieniem lekceważenia, niechęci»

◊ Co (mi, mu) tam! «okrzyk wyrażający czyjś obojętny, lekceważący stosunek do czegoś; nie dbam o nic, nie zależy mi»

◊ Gdzie tam! pot. Diabła tam! «okrzyk wyrażający wzmocnione zaprzeczenie z odcieniem gniewu, zawodu; nic podobnego»

◊ Jak mu tam, jak tam «lekceważąco o kimś (lub o czymś), czyjego nazwiska (nazwy) się nie zna lub niedokładnie pamięta»

◊ Niech (mu) tam «zwrot wyrażający niezbyt chętnie, po pewnym wahaniu udzieloną zgodę, przyzwolenie na coś, rezygnację z czegoś»

◊ Żeby tam nie wiem co «bez względu na przeszkody»

◊ pot. Kto (czort, diabeł, licho) go tam wie «o kimś lub o czymś nieznanym, niepewnym, ale lekceważonym»

◊ Tam do licha (diabła) «okrzyk wyrażający zdumienie, zniecierpliwienie, niezadowolenie»

II

«wyraz, zwykle powtórzony, mający naśladować dźwięk niektórych instrumentów muzycznych, np. bębna, fortepianu»

Tam-ta-ta-tam!

Ram-tam-tam!