zapaść

I

dk Vc, \zapaśćpadnę, \zapaśćpadniesz, \zapaśćpadnij, \zapaśćpadł, \zapaśćdłszy - zapadać ndk I, \zapaśćam, \zapaśćasz, \zapaśćają, \zapaśćaj, \zapaśćał

1. «osunąć się w głąb, spaść, opuścić się w dół; stać się wklęsłym, wklęsnąć; zagłębić się, pogrążyć się w czymś»

Zapadła kurtyna.

Choremu zapadły oczy, policzki.

Koniowi zapadły boki.

Po kolana zapadaliśmy w śnieg.

Koła wozu zapadały w grząskim błocie.

◊ Zapaść w sen, w drzemkę, w zadumę «pogrążyć się we śnie, w zadumie; zasnąć, zamyślić się»

◊ Coś zapada komuś w duszę, w serce, w pamięć «coś pozostawia niezapomniane wrażenie, utrwala się w czyjejś pamięci»

◊ pot. Klamka zapadła «stało się coś, czego nie da się cofnąć, odwołać»

2. «wpaść w chorobę, stracić zdrowie»

tylko w zwrotach: Zapadać na zdrowiu. Zapaść na jakąś chorobę.

3. «zbliżyć się (w czasie); nadejść, nastać, nastąpić»

Wieczór, zmrok, zmierzch zapadł.

Zapadła cisza.

Zapadło milczenie.

◊ Decyzja, postanowienie, uchwała, wyrok itp. zapada «decyzja, postanowienie, uchwała zostają powzięte, wyrok zostaje wydany»

4. «o ptactwie: przyfrunąwszy usiąść gdzieś; o ludziach: zatrzymawszy się gdzieś schować się, skryć się; zaszyć się»

Kaczki zapadły w sitowia.

Oddziały partyzantów zapadały w lasach.

zapaść się - zapadać się «osunąć się w głąb; zagłębić się w czymś; wpaść»

Zapaść się po pas w zaspę.

Nogi zapadają się w grząskim torfowisku.

Zapadł się dach starej chałupy.

II

dk XI, \zapaśćpasę, \zapaśćpasiesz, \zapaśćpaś, \zapaśćpasł, \zapaśćpaśli, \zapaśćpasiony, \zapaśćpasłszy - zapasać ndk I, \zapaśćam, \zapaśćasz, \zapaśćają \zapaśćaj, \zapaśćał, \zapaśćany

«karmiąc, żywiąc obficie utuczyć nadmiernie, często ze szkodą dla zdrowia»

Zapaść konia.

zapaść się - zapasać się «o zwierzętach: zostać przekarmionym, zbytnio utuczonym»

III

ż V, DCMs. \zapaśćści, blm

med. «stan ostrej niewydolności krążenia połączony z nagłym spadkiem ciśnienia krwi, objawiający się silnym osłabieniem i uczuciem zamierania, często z utratą przytomności»