- czarny
- \czarnyni, \czarnyniejszy1. «mający barwę właściwą węglowi, sadzom, odpowiadającą brakowi odbitych promieni świetlnych»
Czarne włosy.
Czarne oczy.
Czarny jak węgiel, jak sadze.
∆ Czarna skrzynka «urządzenie zapisujące rozmowy pilotów oraz wskazania przyrządów, umieszczone w samolocie w stalowym pojemniku, umożliwiające wyjaśnienie przyczyny katastrofy lotniczej»∆ Czarny dąb «drewno dębowe ciemnego koloru, używane jako okładzina ozdobna»∆ bot. Czarny bez «Sambucus nigra, dziko rosnący krzew z rodziny przewiertniowatych, o białych kwiatach zebranych w baldachogrona i czarnych jagodach stosowanych w lecznictwie»∆ Czarna jagoda, czarna borówka «Vaccinium myrtillus, krzewinka z rodziny wrzosowatych, o soczystych jagodach czarnych z niebieskawym nalotem; używana w celach spożywczych i leczniczych; czernica»∆ Czarna porzeczka «Ribes nigrum, krzew z rodziny skalnicowatych mający czarne jagody o charakterystycznym zapachu, bogate w witaminę C; uprawiany dla celów spożywczych i leczniczych»∆ łow. Czarna stopa «ziemia nie pokryta śniegiem, na której nie można widzieć śladów zwierzyny»∆ Czarny zwierz, czarna zwierzyna «dzik»∆ med. Czarna krosta «skórna postać węglika, krosta z czarnym, martwiczym czopem»∆ Czarna ospa «wirusowa choroba zakaźna; ospa prawdziwa, ospa»◊ Czarna giełda «nielegalny handel walutami i papierami wartościowymi»◊ Czarna księga, lista «spis osób notowanych za wykroczenie, podejrzanych»◊ Czarna owca «osoba wyróżniająca się w jakimś zespole złymi cechami, piętnowana, prześladowana za te cechy»◊ Czarne podniebienie «o kimś szczególnie złośliwym, napastliwym»◊ Czarny diament «węgiel»◊ Czarny kontynent, ląd «Afryka»2. «ciemny, wyraźnie odcinający się od jaśniejszego tła»Czarne drzewa na tle nieba.
∆ Czarny chleb «chleb razowy, żytni»∆ Czarna kawa a) «kawa bez mleka, śmietanki» b) «zebranie towarzyskie połączone z piciem czarnej kawy»∆ Czarna polewka «zupa z krwi zwierzęcej, dawniej podawana starającemu się o pannę na znak odmowy; czernina»3. «mroczny, nie oświetlony»Czarna noc.
Czarne wnętrze pieczary.
4. «mający ciemną skórę, ciemne włosy, czarną sierść»Dziecko czarne jak Cyganiątko.
Czarny kot.
5. «brudny, powalany»Koszula czarna od długiego noszenia, ściany czarne od dymu.
◊ Czarna praca, robota «praca fizyczna, przy której człowiek się brudzi; robota ciężka, męcząca, licho płatna, o charakterze podrzędnym»6. «zły, niegodziwy, nieżyczliwy, szkodliwy, zgubny»Czarna niewdzięczność.
◊ Czarny charakter a) «osoba o złych skłonnościach, występna» b) «postać typowa w utworach literackich, przejawiająca złe skłonności, działająca na szkodę postaci dodatnich»◊ Czarna giełda, czarny handel, czarny rynek «handel nielegalny, potajemny»◊ Czarna reakcja «skrajne wstecznictwo»◊ Czarna magia «według dawnych wierzeń: umiejętność wywoływania zjawisk nadprzyrodzonych przy pomocy złych duchów»◊ Malować, widzieć, przedstawiać coś w czarnych barwach, kolorach «przedstawiać coś jak najgorzej, zapatrywać się na coś pesymistycznie»7. «złowieszczy, złowróżbny, pesymistyczny»Czarne myśli, przeczucia.
Czarna rozpacz.
Czarny humor.
8. «smutny, trudny do zniesienia, pełen nieszczęść»Czarny okres w czyimś życiu.
◊ Przyszła na kogoś czarna godzina «ktoś popadł w kłopoty, kogoś spotkało nieszczęście»◊ Odłożyć coś, schować coś itp. na czarną godzinę «odłożyć, schować coś na okres największych trudności materialnych»czarna w użyciu rzecz., tylko w wyrażeniach: Pół czarnej, mała czarna, duża czarna «filiżanka czarnej kawy»
Słownik języka polskiego . 2013.
