- dostać
- Idk, \dostaćstanę, \dostaćstaniesz, \dostaćstań, \dostaćstał - dostawać ndk IX, \dostaćstaję, \dostaćstajesz, \dostaćwaj, \dostaćwał1. «otrzymać, uzyskać coś za darmo lub za pracę, za pieniądze itp.»
Dostać kwiaty, czekoladki.
Dostawać pieniądze od ojca.
Dostawać miesięczną pensję.
Dostać miejsce w hotelu.
Dostawać dobre stopnie w szkole.
Dostać brawa.
◊ Dostać posadę «zostać zaangażowanym do jakiejś pracy»◊ Dostać promocję «przejść do następnej klasy, uzyskać oceny kwalifikujące do następnej klasy»◊ Dostać nagrodę «zostać nagrodzonym»◊ Dostać burę, wymówkę, karę «być zganionym, ukaranym»◊ Dostać parę miesięcy, parę lat (więzienia) «być skazanym na parę miesięcy, lat więzienia»◊ Dostać pannę, żonę, dostać chłopca, męża «poślubić kogoś»◊ Dostać buzi, całusa «być pocałowanym, pocałować się z kimś»◊ Dostać kosza, odprawę, przestarz. rekuzę «o konkurencie: zostać odprawionym z niczym, nie zostać przyjętym»2. «nabawić się czegoś, zachorować na coś»Dostać grypy, tyfusu.
Dostać kaszlu, gorączki, zakażenia krwi.
◊ Dostać zawrotu głowy a) «doznać uczucia utraty równowagi połączonego niekiedy z wrażeniem wirowania przedmiotów otaczających» b) «wpaść w zachwyt nad samym sobą, upoić się czymś (np. sukcesem, powodzeniem), doznać oszołomienia, odurzenia»◊ Ktoś dostaje wypieków «komuś występują wypieki na twarzy»◊ pot. Dostać bzika, kręćka «zwariować, stracić zmysły, zgłupieć»◊ Dostać kota «zwariować na jakimś tle, na jakiś temat»3. «zostać uderzonym, trafionym, ranionym; otrzymać cios, uderzenie»Dostać kijem, pasem.
Dostawać lanie, cięgi.
Dostać szturchańca.
Dostać kulę, postrzał.
◊ Dostać po nosie «zostać zganionym, skarconym, upokorzonym»◊ Dostać w skórę «zostać obitym, ukaranym»◊ Dostać za swoje «zostać ukaranym, ponieść konsekwencje swego postępowania»◊ sport. Dostać mata «przegrać w szachy»4. «dosięgnąć, dotknąć»Dostać do najwyższej półki.
Dostawać głową do sufitu.
5. przestarz. «objąć w posiadanie, zdobyć, opanować, osiągnąć»Dostawać zamku, twierdzy.
Dostać kogo żywcem.
◊ dziś żywa: Dostać kogoś a. coś w swoje ręce «schwycić kogoś albo coś, zająć się kimś albo czymś, uzyskać możność decydowania o czyimś losie»◊ przestarz. Dostać języka «schwycić jeńca, od którego można zasięgnąć wiadomości»6. zwykle ndk, przestarz. «starczać, wystarczać (zwykle z przeczeniem)»Często nie dostawało im chleba.
dostać się - dostawać się1. «przypaść komuś w udziale, stać się czyjąś własnością, zostać komuś danym»Dostała się komuś nagroda, dobra posada.
◊ Dostać się w czyjeś ręce «zostać przez kogoś schwytanym, ujętym; wpaść w czyjąś moc»◊ Coś (np. list, tajny dokument) dostało się do czyichś rąk «coś znalazło się niespodziewanie w czyimś posiadaniu»◊ Dostać się na języki «stać się przedmiotem obmowy, plotek»2. «znaleźć się gdzieś, dotrzeć dokądś; wejść, trafić, wpaść»Dostać się dokądś, tramwajem, autobusem, pociągiem.
◊ Dostać się pod koła samochodu, tramwaju «wpaść pod samochód, pod tramwaj»◊ Dostać się do niewoli, do więzienia «zostać wziętym do niewoli, zostać aresztowanym»IIdk, \dostaćstoję, \dostaćstoisz, \dostaćstój, \dostaćstał«stojąc wytrwać do końca, do jakiejś chwili»Nie mógł dostać do końca imprezy.
Słownik języka polskiego . 2013.
