- dół
- m IV, D. dołu, Ms. dole; lm M. doły1. «otwór, jama wykopana, wyrwana, zaklęsła w ziemi, w nawierzchni, w skale itp.»
Głęboki, płytki dół.
Dół wapienny.
Wykopać dół.
∆ Dół gnilny «podziemny zbiornik do odprowadzania ścieków; szambo»∆ Dół garbarski «kadź, najczęściej betonowa, służąca do garbowania skór»∆ Wilczy dół «jama wykopana w celu łapania zwierząt, pierwotnie - wilków»2. «jama w ziemi, w której grzebie się zmarłych; grób»Zabitych chowano we wspólnym dole.
□ Jeden na świat, drugi w dół «jedni się rodzą, drudzy umierają»3. «zagłębienie w ciele, w szkielecie człowieka lub zwierzęcia»Dół pachowy.
Dół czaszkowy.
Doły oczne.
4. «niższa albo najniższa część czegoś (np. budynku), miejsce niżej położone»Dół książki, stronicy, sukni.
Lokatorom odnajął cały dół, a sam mieszkał na górze.
∆ Zaokrąglić liczbę w dół «zamiast danej liczby wziąć mniejszą, np. opuszczając grosze po złotówkach, dziesiątki po setkach»◊ W dół rzeki «w kierunku ujścia rzeki»◊ Płacić, dawać, odbierać, otrzymywać pieniądze, pensję z dołu «płacić itp. pieniądze po otrzymaniu towaru lub po wykonaniu pracy»◊ Równać w dół «wyrównywać poziom ogólny według poziomu najniższego»◊ Iść w dół a) «o ludziach: spadać w godnościach, w hierarchii społecznej» b) «o towarze, pieniądzach, papierach wartościowych: tracić na wartości» «o barometrze: wskazywać spadek ciśnienia atmosferycznego»◊ W dole, u dołu, na dole «nisko, niżej»W dole płynęła rzeka.
Suknia szeroka u dołu.
◊ W dół, ku dołowi, na dół «w kierunku od góry ku powierzchni ziemi, w głąb ziemi (np. rzucić coś, spojrzeć, zejść, lecieć)»◊ Z dołu, od dołu «w kierunku od ziemi - w górę»Wychylił się z okna, z dołu dochodziły okrzyki.
◊ Od góry do dołu «na całej przestrzeni w kierunku pionowym, od początku do końca»5. «niskie tony głosu śpiewaka»6. częściej w lm «najniższe, ubogie warstwy społeczne, zwykle nie mające wykształcenia oraz dostępu do dóbr kulturalnych»Doły społeczne.
Pochodził z dołów.
dołem, rzad. dołami «nisko, niżej, od spodu»Iść dołem.
Dołem płynął potok.
Słownik języka polskiego . 2013.
