- droga
- ż III, CMs. drodze; lm D. dróg1. «wydzielony pas ziemi łączący poszczególne miejscowości lub punkty terenu, przystosowany do komunikacji»
Droga leśna, polna, wiejska.
Droga asfaltowa, brukowana, kamienista.
Dobra, zła droga.
Droga szeroka, wąska, mało uczęszczana, błotnista, piaszczysta, wyboista.
Droga gładka, kręta, prosta, równa, jak po stole.
Droga główna, obwodowa, wylotowa, publiczna.
Drogi dojazdowe.
Rozwidlenie, skrzyżowanie dróg.
Budowa, sieć, stan dróg.
Droga biegnie, idzie, leci, skręca, prowadzi, wiedzie (dokąd np. do miasta, do wsi), gubi się gdzieś (np. wśród zarośli).
Droga idzie, pnie się pod górę, stromo w górę.
Droga wije się (wśród drzew, pól), zakręca, rozwidla się.
Od szosy odchodziła boczna droga.
Wieś odcięta od drogi.
∆ Droga bita «droga o twardej nawierzchni wykonanej ze żwiru lub tłuczonego kamienia ubitego specjalnym walcem; szosa»∆ Droga gruntowa «droga nie mająca twardej nawierzchni»◊ Swoją drogą «a właśnie, właśnie, jednak, mimo wszystko»◊ To swoją drogą «to inna rzecz, to co innego»◊ Być a. stać na rozstajnych drogach «być niezdecydowanym, nie wiedzieć jak postąpić, wahać się; być w rozterce»◊ pot. Rozbój na prostej, równej, gładkiej drodze «jawny, bezczelny wyzysk; przestępstwo jawnie dokonane; zuchwała napaść; bezprawie, grabież»□ Nie ma złej drogi do swej niebogi.□ Czuć się jak groch przy drodze.□ Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu.2. «wszelki szlak komunikacyjny, linia komunikacyjna; właściwy kierunek do określonego celu»Droga morska, powietrzna, wodna.
Otworzyć drogę dla żeglugi.
∆ Droga naturalna «szlak stworzony przez naturę (np. spławna rzeka)»∆ Droga karawanowa «droga, którą się posuwają karawany»∆ Droga żelazna «tor kolejowy»∆ Droga transportowa, handlowa «trasy, po których się przewozi towary z jednych krajów do innych»∆ Droga tranzytowa «droga, po której się odbywa przejazd osób lub przewóz towarów z jednego kraju do drugiego przez terytorium trzeciego, bez zatrzymywania się i bez przeładunku towarów w punktach pośrednich»∆ lotn. Droga startowa «część pasa startowego przystosowana do wykonywania startów i lądowań statków powietrznych w określonych kierunkach; ma twardą nawierzchnię, zwykle betonową»∆ techn. Droga hamowania «odległość przejechana przez pojazd od chwili uruchomienia hamulców do zatrzymania się»∆ wojsk. Droga rokadowa «droga wojskowa, służąca do przegrupowania, rozwinięcia i manewru wojsk i sprzętu, biegnąca równolegle lub skośnie do linii frontu; rokada»∆ Droga strategiczna «trasa odpowiadająca celom związanym z obroną kraju, prowadzeniem wojny»∆ anat. Drogi łzowe «przewody, którymi łzy spływają od gruczołu łzowego do jamy nosowej»∆ Drogi oddechowe «jama nosowa, jama ustna, gardło, krtań, tchawica, oskrzela»∆ Drogi żółciowe «kanaliki przewodzące żółć z wątroby do dwunastnicy»∆ astr. Droga Mleczna «jasny pas na niebie rozciągający się wzdłuż płaszczyzny równika Galaktyki, wywołany świeceniem setek miliardów gwiazd znajdujących się w obrębie dysku galaktycznego»◊ Być na drodze do czego (np. do sławy, kariery, do zdobycia majątku), być na dobrej drodze «mieć możliwość osiągnięcia czego; dobrze rozpocząć»◊ Coś jest na dobrej, złej drodze «coś się układa dobrze, źle»◊ Iść wytkniętą drogą «zmierzać do określonego celu, realizować swoje plany»◊ Obrać jakąś, np. dobrą, złą, fałszywą drogę «postępować dobrze; źle, niesłusznie»◊ Kpisz, czy o drogę pytasz? «nie udawaj, że nie wiesz, nie udawaj naiwnego»◊ Tędy droga «w tym kierunku; o to chodzi»◊ Nie tędy droga! «nie w tym kierunku; tak się nic nie załatwi, nie wskóra, nie tym sposobem»◊ Drogą radiową (np. przekazywać, nadawać, odbierać coś) «przekazywać, nadawać, odbierać przez radio»□ Wstąpił do piekieł, po drodze mu było.3. «trasa, którą ktoś zamierza lub musi przebyć, odcinek przebywanej trasy, odległość, przestrzeń dzieląca kogoś od określonego celu podróży»Odszukać, znaleźć, zmylić drogę.
Pytać o drogę.
Wskazać drogę.
Zawrócić z drogi.
Do wsi kilometr drogi.
Jechać okrężną drogą.
Podwieźli go kawałek drogi.
Droga ucieczki prowadziła przez las.
Zastanawiali się nad obraniem dalszej drogi.
◊ Droga wolna «używana w komunikacji formuła oznaczająca, że można przejechać, przejść»◊ Wolna droga! «wykrzyknienie wyrażające obojętność w stosunku do powziętej przez kogoś decyzji (np. decyzji odejścia, odjazdu); rób, co chcesz, możesz odejść, odjechać itp.»◊ Dzień, miesiąc, rok itp. drogi «przestrzeń, którą można przebyć w dzień, miesiąc, rok itp.»◊ Szmat, kawał, kęs, świat drogi «duża odległość; daleko»◊ Nadrabiać drogi, nakładać drogi «zmierzać (celowo lub mimo woli) dłuższą drogą do celu podróży»◊ Odciąć, zatarasować, zastąpić, zabiec, zajść drogę «uniemożliwić przejście, przejazd»◊ Otwierać a. torować drogę do czegoś «ułatwiać dostęp do czegoś, realizację czegoś; umożliwiać coś, pomagać do osiągnięcia czegoś»◊ Stawać komu na drodze; wchodzić, włazić komu w drogę «przeszkadzać komuś; być zawadą, przeszkodą»◊ Ustępować, usuwać się, schodzić komu z drogi «nie przeszkadzać, ułatwiać komuś osiągnięcie celu przez usunięcie się»◊ Zagradzać komu drogę do czegoś «przeszkadzać, utrudniać komuś osiągnięcie czegoś»◊ Zatrzymać się, wstrzymać się w pół drogi «nie wykonać zamiaru, nie wykonać czegoś do końca»◊ Zamknąć, zamykać komuś drogę do czegoś «uniemożliwić komuś osiągnięcie czego»□ Kto drogi prostuje, ten w domu nie nocuje.4. «podróż, wędrówka, przejście, przebywanie jakichś odległości»Ruszyć, wyruszyć, puścić się, udać, wybrać, wyprawić się w drogę.
Gotować, szykować, przygotowywać się do drogi.
Być gotowym do drogi.
Odpoczywać po długiej drodze.
Odbyć drogę pieszo, konno, powozem, samochodem, samolotem.
Od tygodnia był w drodze.
∆ Droga krzyżowa a) «przejście Chrystusa, niosącego krzyż, od domu Piłata na Golgotę» b) «rodzaj nabożeństwa w kościele katolickim» przen. «życie pełne cierpień»◊ Coś jest w drodze «coś się zbliża, ma szybko nastąpić»◊ Dziecko jest w drodze «dziecko ma się niezadługo urodzić»◊ Po drodze «w czasie wędrówki, na tej samej trasie, idąc w tym samym kierunku; przy okazji, mimochodem»◊ Krzyż, krzyżyk na drogę «forma (często ironiczna) pożegnania kogo, wyrażająca nieprzejmowanie się rozstaniem»◊ Szczęśliwej drogi! «życzenie pomyślnej podróży»◊ Szerokiej drogi! «życzenie pomyślnej podróży dla kierowcy»◊ W drogę! «komenda»◊ przestarz. Za jedną drogą «za jednym zachodem, przy okazji»□ Komu w drogę, temu czas.5. «sposób postępowania, zachowania się, sposób działania, osiągania czegoś»Jedyna, właściwa, słuszna droga (postępowania).
To jest najlepsza droga do pozyskania jej przyjaźni.
Wybrać złą drogę do osiągnięcia czego.
Osiągnąć coś drogą wytężonej pracy.
Zdobyć coś drogą starań, wyrzeczeń.
∆ Droga administracyjna, służbowa, urzędowa «działanie za pośrednictwem władz administracyjnych, kierowniczych, zgodnie z obowiązującymi przepisami»Załatwić coś drogą urzędową.
∆ Droga prawna «ustalony przepisami prawa sposób prowadzenia spraw sądowych lub urzędowych»∆ Droga sądowa «działanie sądów, od niższych do wyższych, zależnie od sprawy i atrybucji sądów»∆ Droga polubowna «załatwienie sprawy spornej w sposób kompromisowy przez porozumienie się stron»◊ Chodzić, iść prostą drogą «żyć uczciwie, postępować szczerze, otwarcie»◊ Iść, chodzić, kroczyć swoją (własną) drogą, swoimi (własnymi) drogami «nie wzorować się na innych, wykonywać coś własną metodą, być samodzielnym, być indywidualistą»◊ Szukać drogi, znaleźć drogę do kogoś «szukać sposobu, znaleźć sposób dotarcia, dostępu do kogoś, porozumienia się z kimś»◊ Nie znaleźć do kogoś drogi «nie móc się z kimś porozumieć»◊ Szukać, poszukać innych dróg «szukać innych środków, sposobów postępowania»◊ Zejść na śliską drogę, pójść po śliskiej drodze, zejść, zboczyć z prostej drogi «postępować, prowadzić się niemoralnie, zmienić postępowanie na gorsze, wykoleić się»□ Prosta droga najlepsza.□ Średnia droga najpewniejsza.6. fiz. «długość toru przebytego przez poruszający się punkt materialny, przy czym odcinki toru przebywane kilka razy liczy się tyle razy, ile rozważany punkt przebywał»w drodze w użyciu przyimkowym «przez, za pomocą»◊ W drodze łaski «przez ułaskawienie, zwolnienie od kary, zmniejszenie kary przez najwyższego przedstawiciela państwa»
Słownik języka polskiego . 2013.
