duch

duch
m III, DB. -a
1. blm
«energia psychiczna, właściwości psychiczne człowieka; umysł, świadomość, myślenie, dusza»

Siła, hart, moc ducha.

Spokój ducha.

Muzyka, poezja to pokarm dla ducha.

◊ W szczerości, w skrytości, w pokorze, w prostocie lub w naiwności, w skupieniu ducha itp. «w chwili szczerości, szczerze, skrycie, w myślach, pokornie, naiwnie, w skupieniu»
◊ W duchu, w głębi ducha «w myśli, skrycie»
◊ Ktoś jest młody (stary) duchem a. na duchu «ktoś czuje się młodo (staro)»
◊ Komuś jest raźniej na duchu «ktoś czuje się raźniej, pewniej»
◊ Przebywać gdzieś duchem, rwać się gdzieś duchem «przebywać, wybiegać gdzieś myślą, wyobraźnią; myśleć, marzyć o czymś»
2. blm
«w filozofii idealistycznej: podstawowy pierwiastek niematerialny, początek wszechrzeczy, podporządkowujący sobie materię»
3. lm M. -y
«według religijnych, mitologicznych i teozoficznych pojęć: byt osobowy niematerialny»

Duch dobra, światła.

Duch zła, ciemności.

Dobre, złe duchy.

rel. Duch Święty «według religii chrześcijańskiej: trzecia osoba Trójcy Świętej»
◊ Zły duch a) «diabeł, szatan» b) «inspirator czyichś złych uczynków, element destrukcyjny jakiejś zbiorowości»
◊ Dobry, opiekuńczy duch «ktoś przynoszący szczęście, sprawiający radość, będący przyczyną czyjegoś powodzenia, opiekujący się kimś»
◊ Oddać Bogu ducha a. oddać ducha «umrzeć, skonać»
◊ Bogu ducha winien «o człowieku: całkowicie niewinny pod jakimś względem»
◊ Wszelki duch! Wszelki duch Pana Boga chwali «okrzyk wyrażający zdumienie lub przerażenie na czyjś widok»
◊ Żywego ducha nie ma, nie było «nie ma, nie było nikogo»
4. lm M. -y
«według mniemań ludowych i spirytystów: zjawa, widmo, upiór, istota bezcielesna»

Zniknąć jak duch.

Wywoływać duchy.

Słuchał chętnie historii o duchach.

5. lm M. -y
«temperament, skłonność, zamiłowanie, usposobienie»

Człowiek niespokojnego, pogodnego, mocnego, wielkiego ducha.

Przeciwności budziły w nim ducha przekory.

◊ Niespokojny, buntowniczy, przedsiębiorczy itp. duch «wyrażenie skrótowe: człowiek o niespokojnym, buntowniczym, przedsiębiorczym usposobieniu»
◊ Coś jest w czyimś duchu «coś jest zgodne z czyimś postępowaniem, z czyimiś poglądami, coś jest w czyimś stylu»
6. blm
«istotna treść, istotny charakter czegoś; atmosfera, nastrój»

Duch dyscypliny w wojsku.

Duch rewolucyjny w działaniu.

◊ Duch czasu, epoki «panujące w danym okresie poglądy i tendencje w życiu społecznym, politycznym, kulturalnym itp. społeczeństwa»
◊ Iść z duchem czasu «być postępowym, nowoczesnym»
◊ Duch narodowy «właściwość, natura narodu»
7. blm
«zapał, odwaga, męstwo, otucha, nadzieja»

Duch w wojsku osłabł.

Nowy duch wstąpił w niego po tych słowach.

Zabrakło komuś ducha.

Bez serc, bez ducha, to szkieletów ludy. (Mickiewicz)

◊ Dodać (komuś) ducha; podnieść (po)krzepić, podtrzymać w kimś ducha a. podnieść, (po)krzepić kogoś na duchu «pocieszyć kogoś, pokrzepić, wzmocnić moralnie; dodać otuchy, odwagi»
◊ Nabrać ducha «otrząsnąć się z przygnębienia, zwątpienia; nabrać otuchy, odwagi»
◊ Odebrać komuś ducha, złamać czyjegoś ducha «osłabić moralnie, doprowadzić do załamania się»
◊ (Nowy, inny) duch wstępuje, wstąpił w kogoś, ożywia kogoś «ktoś nabiera energii, siły, ktoś ma dużo zapału»
◊ Tracić ducha, upadać, upaść na duchu «załamywać się psychicznie, popadać w przygnębienie, zwątpienie; tracić odwagę»
8. blm
daw. «oddech, tchnienie, dech; powietrze»

Wciągnął w głąb pół brzucha i do płuc wysłał z niego cały zapas ducha. (Mickiewicz)

pot. (dziś żywa) Co duch, co duchu, duchem «prędko, szybko, natychmiast»
◊ Wyzionąć ducha «umrzeć»
◊ Paść, upaść bez ducha, leżeć bez ducha «paść, upaść, leżeć nie dając oznak życia; umrzeć»
◊ Ledwie się duch w kimś kołacze «ktoś ledwie żyje, jest bardzo słaby, chory»

Słownik języka polskiego . 2013.

Игры ⚽ Поможем сделать НИР

Look at other dictionaries:

  • duch — I {{/stl 13}}{{stl 8}}rz. mż IIb {{/stl 8}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 7}} w rozmaitych religiach: nadprzyrodzona istota niematerialna, taka jak anioł, diabeł, demon itp. : {{/stl 7}}{{stl 10}}Dobre, złe duchy. {{/stl… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • Duch — ist der Familienname folgender Personen: Bronisław Duch (1896–1980), polnischer General Miroslav Duch (* 1979), tschechischer Skibergsteiger Oswald Duch (1915–2000), Flottillenadmiral der Deutschen Marine und zuletzt von 1973 bis 1978 Admiral der …   Deutsch Wikipedia

  • duch|y — «DUHCH ee», noun, plural duch|ies. the lands ruled by a duke or duchess; dukedom. ╂[< Old French duchee, later duche < duc; see etym. under duke (Cf. ↑duke)] …   Useful english dictionary

  • Duch. — Duch., bei Pflanzennamen Abkürzung für Antoine Nicolas Duchesne, geb. 7. Okt. 1747 in Versailles, starb als Professor der Naturgeschichte 18. Febr. 1827 in Paris. Er schrieb: »Manuel de botanique, contenant les propriétés des plantes utiles,… …   Meyers Großes Konversations-Lexikon

  • duch — duch·ess; …   English syllables

  • Duch — Duch(e obs. forms of Dutch …   Useful english dictionary

  • duch — 1. Człowiek małego ducha «człowiek tchórzliwy, przesadnie ostrożny»: Przyznaję się – człowiek małego ducha – iż dałem się sprowokować do dyskusji (...) B. Maj, Kronika. 2. Człowiek wielkiego ducha «człowiek odważny, szlachetny»: Stańczyk to… …   Słownik frazeologiczny

  • Duch — Kang Kek Ieu Kang Kek Ieu (ou Kaing Kek Iev ou Kaing Guek Eav), alias Douch ou Duch, est l ancien directeur de la prison de Tuol Sleng et haut responsable de la dictature des khmers rouges au Cambodge. Sommaire 1 Implication dans la dictature des …   Wikipédia en Français

  • Duch Tatr — (Закопане,Польша) Категория отеля: Адрес: ul. Wojciecha Brzegi 3, 34 500 Закопане, Польша …   Каталог отелей

  • Duch Gór — (Шклярска Поремба,Польша) Категория отеля: Адрес: Okrzei 21A, 58 580 Шклярска Поремба, Пол …   Каталог отелей

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”