dwór

m IV, D. dworu, Ms. dworze; lm M. dwory

1. «obszerny dom mieszkalny charakterystyczny dla dawnych posiadłości ziemskich, dawna siedziba ziemiańska»

Dwór modrzewiowy, drewniany, murowany.

Śród takich pól przed laty, nad brzegiem ruczaju, na pagórku niewielkim, we brzozowym gaju, stał dwór szlachecki z drzewa, lecz podmurowany. (Mickiewicz)

2. «majątek, posiadłość ziemska, folwark; jego właściciele, mieszkańcy, administracja»

Służyć, pracować we dworze.

Chodzić na zarobek do dworu.

Powinności, świadczenia chłopskie na rzecz dworu.

Zależność wsi od dworu.

Stosunki między wsią a dworem.

3. «przestrzeń otaczająca dom, podwórze; miejsce pod gołym niebem (tylko w wyrażeniach przyimkowych)»

Ciepło, zimno, wichura, ulewa na dworze.

Wyjść na dwór.

Przyjść prosto ze dworu.

4. «w ustroju monarchicznym: siedziba, zamek panującego lub magnata; panujący lub magnat ze swym otoczeniem; rodzina królewska, magnacka, dworzanie, urzędnicy, służba dworska itp.; świta, orszak»

Dwór królewski, książęcy, biskupi.

Dwór francuski, pruski, rosyjski.

Dwory panujące, europejskie.

Przebywać, urodzić się na dworze królewskim, magnackim.

Być przedstawionym na dworze, u dworu.

Mieć, uzyskać, zdobywać stanowisko, wpływy na dworze.

Zdobywać łaski u dworu.

Podróżować z całym dworem.

Występować w otoczeniu dworu.

∆ Dama dworu «dama z arystokratycznego rodu należąca do świty żony lub córki panującego»

∆ Radca dworu «wyższy urzędnik w dawnej administracji austriackiej»

∆ Szambelan dworu, kuchmistrz dworu, marszałek dworu itp. «tytuły wyższych urzędników dworskich»