- dzień
- m I, D. dnia; lm M. dnie a. dni (przy liczebnikach tylko: dni) D. dni1. «okres od wschodu do zachodu słońca; także światło spowodowane znajdowaniem się słońca nad horyzontem»
Dzień słoneczny, skwarny, upalny.
Dzień bezsłoneczny, mglisty, pochmurny, słotny.
Dzień wiosenny, jesienny, zimowy, letni.
Dzień wolny od pracy.
Dzień wstaje, wschodzi, budzi się, chyli się ku zachodowi.
Dzień wlecze się.
Dnia przybywa, ubywa.
∆ Dzień pracy, dzień roboczy «ustawowa liczba godzin pracy»∆ astr. Dzień polarny «w okolicach bieguna, kilkumiesięczny okres letni, w którym Słońce znajduje się nad horyzontem dłużej niż 24 godz. bez przerwy»∆ Porównanie, przesilenie dnia z nocą «okres równonocy wiosennej i jesiennej około 21 marca i 23 września»◊ Dzień dobry «forma powitania; powitanie»◊ Do białego dnia «do wschodu słońca, do rana»◊ W biały, jasny dzień «gdy jest zupełnie widno; jawnie, otwarcie»◊ Cały boży dzień «w ciągu całego dnia»◊ Dniem i nocą, dniami i nocami «jednym ciągiem, bez przerw, bezustannie»◊ Nade dniem, przede dniem «na krótko przed wschodem słońca, o świcie»◊ Podobny jak dzień do nocy «zupełnie niepodobny»□ Na Nowy Rok przybywa dnia na barani skok.□ Nie chwal dnia aż po zachodzie słońca, a żony aż po śmierci.□ Święta Łucja dnia przyrzuca.□ Dzień wygania, noc przygania.□ Dzień do pracy, noc do spania.2. «doba, dzień kalendarzowy»Dostał dwa dni aresztu.
Odwiedzał ją co drugi dzień.
◊ do zn. 1 i 2. Dzień po dniu «codziennie, ciągle»◊ Dzień w dzień «codziennie, regularnie, systematycznie»◊ Ciche dni «dni, w których skłóceni małżonkowie nie odzywają się do siebie»◊ Dni otwarte «okres, w czasie którego zainteresowani mogą zapoznać się z uczelnią, zakładem pracy itp. i uzyskać potrzebne informacje»◊ Dzień dzisiejszy, wczorajszy, jutrzejszy a) «dziś, wczoraj, jutro» b) «teraźniejszość, przeszłość, przyszłość»◊ Szukać wczorajszego dnia «szukać nie wiadomo czego, błąkać się bez celu»◊ Do dnia dzisiejszego, do dziś dnia «do chwili obecnej, do naszych czasów»◊ Wydarzenie, temat, hasło dnia «coś aktualnego, co w danym momencie interesuje, skupia uwagę»◊ Bohater dnia «ktoś, na kim w danej chwili skupia się uwaga, zainteresowanie»◊ Nie być pewnym, nie wiedzieć, nie znać dnia ani godziny «nie wiedzieć, kiedy co nastąpi, zdarzy się, nie mieć chwili spokoju»◊ Życie z dnia na dzień, żyć z dnia na dzień «życie, żyć bez troski o przyszłość»◊ Odkładać co z dnia na dzień «zwlekać z czym»◊ Mieć dobry, zły dzień «o dniu, w którym wszystko się udaje lub nie»◊ Dzień drogi, dzień jazdy «przestrzeń, którą można przejść albo przejechać w ciągu dnia»3. «określony, wyznaczony termin, data oznaczona ze względu na szczególne zajścia, czynności, uroczystości, obchody»Dzień zdjęciowy w filmie.
Dzień ślubu, pogrzebu.
Dzień tygodnia.
Dzień imienin, urodzin.
Dzień piąty stycznia.
Dzień Lasu.
Dzień Kobiet.
Dni Oświaty Książki i Prasy.
∆ Dni bezmięsne «dni, w których nie sprzedaje się lub nie podaje się potraw mięsnych w restauracjach, stołówkach itp.»∆ rel. Sądny Dzień a) «według chrześcijańskich wierzeń religijnych Sąd Ostateczny po końcu świata»przen. sądny dzień «popłoch, zamieszanie, rozgardiasz» b) «w religii mojżeszowej: Święto Pojednania połączone z postem i pokutnymi modłami»∆ Dzień Zaduszny «u chrześcijan: święto zmarłych»◊ Lada dzień «w najbliższym terminie, czasie»◊ Do sądnego dnia «bardzo długo, w nieskończoność»4. «pewien czas, okres życia, życie»W ostatnich dniach zmizerniała.
◊ Dni czyjeś są policzone «bliski jest koniec czyjegoś życia»co dzień «codziennie»do dnia w użyciu przysłów. «bardzo wcześnie, o świcie»Na grzyby trzeba wyjść do dnia.
nade dniem «przed świtem»Nade dniem wybuchł groźny pożar.
po dziś dzień «do dnia dzisiejszego»
Słownik języka polskiego . 2013.
