- grać
- ndk I, gram, grasz, grają, graj, grał, grany1. «brać udział w grach towarzyskich, sportowych lub hazardowych»
Grać w berka, w chowanego, w ciuciubabkę, w kotka i myszkę.
Grać w bilard, w domino, w loteryjkę, w warcaby.
Grać w koszykówkę, w krokieta, w palanta, w siatkówkę, w tenisa.
Grać w karty o dużą sumę, stawkę.
Grać na loterii, na wyścigach.
∆ Grać coś a. w coś (np. piki a. w piki) «w grze w karty: wychodzić, zagrywać (np. pikami)»◊ Grać w ciuciubabkę, w kotka i myszkę «ukrywać coś przed kimś, nie chcieć wyjawić swoich planów; zwodzić, drażnić»◊ Grać w otwarte karty «ujawniać swoje zamiary, nie ukrywać nic, postępować szczerze»◊ Grać w zakryte karty «ukrywać swoje zamiary, postępować nieszczerze»◊ Grać na zwłokę «celowo przewlekać jakąś sprawę, opóźniać decyzję»2. «wykonywać utwory muzyczne na instrumentach; o instrumentach muzycznych: wydawać dźwięki»Grać na fortepianie, na fujarce, na skrzypcach.
Grać marsza, tango, serenadę.
Grać Bacha, Chopina.
Grać do tańca.
Trąbka, werbel gra.
Dźwięcznie grające skrzypce.
◊ Grać na cztery ręce «grać utwór we dwie osoby na jednym fortepianie»◊ Grać pierwsze skrzypce «być najważniejszym, mieć duże znaczenie, wpływy»◊ Grać komuś na nerwach «denerwować kogoś, wytrącać kogoś z równowagi»◊ Grać na nosie «lekceważyć, drażnić kogoś»◊ Grać na czyichś uczuciach, zmysłach, słabości itp. «wykorzystywać czyjeś uczucia, zmysły, słabości itp. jako środek do osiągnięcia zamierzonego celu»◊ pot. W to mi (komuś) graj «bardzo dobrze; to mi (komuś) odpowiada, to mi (komuś) się podoba»◊ Wszystko gra, posp. szafa gra «wszystko działa jak należy, wszystko jest w porządku»◊ Kiszki komuś marsza grają «ktoś jest głodny»◊ Komuś gra w piersiach «ktoś ma świszczący oddech»przen.Wiatr grał w sadzie.
Świerszcze grały za kominem.
3. «odtwarzać utwór dramatyczny (np. na scenie, w telewizji, w radiu przed mikrofonem), dawać przedstawienie, wyświetlać film; odtwarzać jakąś postać w sztuce teatralnej, w filmie itp.»Co dziś grają w teatrze?
W kinie grany jest polski film.
Zespół grał świetnie Szekspira, „Zemstę" Fredry.
Grać rolę szpiega w filmie.
◊ Grać komedię «zachowywać pozory, maskować kłamstwo»◊ Coś gra rolę «coś jest brane pod uwagę, wchodzi w rachubę, spełnia pewne zadanie»◊ Coś gra decydującą, dominującą, doniosłą rolę «coś ma wielkie znaczenie, stanowi ważną pozycję, spełnia poważne zadanie»◊ Grać podrzędną rolę «być mało ważnym, nie być branym pod uwagę»przen. «udawać, pozorować, maskować się»Grać durnia, wariata, zucha.
4. «o wyrażaniu się uczuć, stanów duchowych: żywo uzewnętrzniać się, zmieniając odcienie wyrazu»Ciepłe tony grały w głosie matki.
Gorączkowa niecierpliwość grała w jego oczach.
◊ Krew w kimś gra «krew szybko krąży, tętni; ktoś jest podniecony, wzburzony»5. «zmieniać kolor, połysk, wyraz itp.; mienić się, migotać, drgać»W słońcu morze grało wielu barwami.
6. łow. «o głuszcach, cietrzewiach: wydawać charakterystyczny głos w czasie toków lub podczas ciągu; także o psach myśliwskich: szczekać głośno i zaciekle podczas pogoni za zwierzyną»Ogary grały w kniei.
Słownik języka polskiego . 2013.
