- koza
- m IV, CMs. \kozazie; lm D. kóz1. «Capra hircus, zwierzę domowe z rodziny pustorożców, ssące, przeżuwające, hodowane w wielu rasach dla mleka, wełny, mięsa, skóry; koza domowa; potocznie: samica tego zwierzęcia»
Biała, czarna, łaciata koza.
Stado kóz.
Beczeć jak koza.
◊ Znać się na czymś tyle, co koza na pieprzu «nie znać się na czymś wcale»□ W Pacanowie, gdzie kozy kują (porzekadło).□ Na pochyłe drzewo i kozy skaczą «człowiekowi biednemu, nieszczęśliwemu los w dalszym ciągu nie sprzyja, doznaje on nadal niepowodzeń, dalszych przykrości od każdego, od kogokolwiek»□ Przyjdzie (przyszła) koza do woza «(ktoś) będzie prosił o pomoc, którą dawniej odrzucał»□ Raz kozie śmierć «niech się dzieje, co chce; wszystko jedno»□ Wilk syty i koza cała «o załatwieniu lub rozstrzygnięciu sprawy, zadowalającym obie strony, wszystkich»2. pot. «o żywej, wesołej, dorastającej pannie»Młode kozy chichotały po kątach.
3. blmpot. «areszt, więzienie; kara aresztu, więzienia»Wsadzić, zamknąć kogoś do kozy.
Odsiadywać kozę.
Siedzieć w kozie.
4. pot. «mały piecyk żelazny z rurą»Rozpalić w kozie.
5. pot. «deska z uchwytami używana do noszenia cegieł na plecach; kozioł»6. reg. «gruzełek zeschniętej wydzieliny w nosie»7. hist. «rodzaj dawnego statku flisackiego, służącego zwykle do przewozu zboża»8. łow. «samica sarny i kozicy»9. muz. «ludowy, dęty instrument składający się z piszczałek i miecha z koźlej skóry; dudy»10. zool. «Cobitis taenia, ryba z rodziny piskorzowatych o jasnożółtym ubarwieniu z licznymi ciemnymi plamami, mająca przy otworze gębowym wąsiki; występuje prawie w całej Eurazji w przydennej strefie śródlądowych wód płynących i stojących o piaszczystym i mulistym dnie; kózka»11. przestarz. «pomieszczenie, w którym pozostawiało się ucznia za karę na pewien czas po ukończeniu lekcji; kara szkolna polegająca na zatrzymaniu ucznia w tym pomieszczeniu»Zostawić ucznia w kozie.
Ukarać ucznia kozą.
Słownik języka polskiego . 2013.
