- krew
- ż V, DCMs. krwi, W. krwi, blm1. «płynna tkanka krążąca w układzie żył i tętnic kręgowców, składająca się z płynnego osocza i krwinek; dostarcza tkankom tlen z narządów oddechowych i zabiera dwutlenek węgla, rozprowadza substancje odżywcze i hormony, odprowadza do narządów wydalniczych szkodliwe produkty przemiany materii, pełni funkcje obronne»
Krew ludzka, zwierzęca.
Białe, czerwone ciałka krwi.
Ciśnienie krwi.
Zakażenie krwi.
Zatamować płynącą krew.
Przetaczać, puszczać krew.
Rany broczące krwią.
Oczy nabiegłe krwią.
Ociekać, spływać, oblać się, zalać się krwią.
Krew uderza do głowy.
Krew płynie, bryzga, bucha, tryska, leje się, sączy się (z rany).
∆ Krew tętnicza «krew płynąca w tętnicach krwiobiegu dużego; ma barwę jasnoczerwoną, zawiera dużo tlenu, przy uszkodzeniu tętnicy tryska silnym, rytmicznie przerywanym strumieniem»∆ Krew żylna «krew płynąca w żyłach krwiobiegu dużego; ma barwę ciemnoczerwoną, zawiera dużo dwutlenku węgla, mało tlenu; przy uszkodzeniu żyły nie tryska, płynie równomiernym strumieniem»∆ Krew konserwowana «krew pobrana od dawcy, poddana specjalnym zabiegom w celu niedopuszczenia do jej skrzepnięcia, także w celu zachowania żywotności krwinek i ochrony przed zakażeniem»◊ Zimna krew «przytomność umysłu, spokój, opanowanie»◊ Głos krwi a) «popęd naturalny, instynkt» b) «poczucie więzi rodzinnej, rodowej, narodowej»◊ Krew z mlekiem «o jasnej cerze z rumieńcami lub o ludziach mających taką cerę»◊ Bez (kropli) krwi «bardzo blady»◊ Z krwi i kości «prawdziwy, autentyczny»◊ Bez rozlewu, przelewu krwi «bez ofiar w ludziach, bez walki zbrojnej»◊ Do ostatniej kropli krwi «do śmierci»◊ Za cenę krwi «choćby przyszło oddać lub narazić życie, zdrowie»◊ Przelewać krew «narażać, poświęcać życie, zdrowie, brać udział w walce zbrojnej»◊ Splamić, zbroczyć ręce czyjąś krwią, mieć krew na rękach, na sumieniu «zadać komuś śmierć, popełnić zbrodnię»◊ Krwi dla kogoś utoczyć «zrobić dla kogoś wszystko, co możliwe, całkowicie się poświęcić»◊ Psuć komuś krew, napsuć krwi «wprawiać w zły humor; drażnić, dokuczać»◊ W kimś, w czyichś żyłach płynie czyjaś, jakaś krew «ktoś pochodzi z jakiegoś rodu, narodu, z jakiejś rasy»◊ Krew nabiega, napływa do twarzy lub ucieka, odpływa z twarzy «ktoś się czerwieni lub blednie»◊ Krew w kimś kipi, wre, burzy się «ktoś traci panowanie nad sobą, jest podniecony pod wpływem złości, wstydu, radości itp.»◊ Coś burzy krew «coś wprawia w podniecenie, doprowadza do rozdrażnienia, wzburzenia»◊ Komuś krew krzepnie, zastyga, ścina się (pod wpływem czegoś) «kogoś ogarnia przerażenie, lęk, groza»◊ Coś mrożącego krew (w żyłach) «coś przerażającego»◊ Błękitna krew «arystokratyczne pochodzenie»◊ posp. Kogoś zalewa (nagła) krew «ktoś wpada w złość, we wściekłość, traci panowanie nad sobą»2. «usposobienie, temperament, zwłaszcza żywy, bujny»Żywość krwi.
Krew kogoś ponosi.
◊ Coś weszło komuś w krew «coś się stało czyimś przyzwyczajeniem»◊ Mieć coś we krwi «być do czegoś przyzwyczajonym, odziedziczyć jakieś cechy»◊ żart. Krew nie woda «wrodzony temperament, pobudliwość fizyczna i psychiczna»3. «pochodzenie, pokrewieństwo, ród, rasa; ludzie ze sobą spokrewnieni, osobnicy jednej rasy»Konie czystej krwi arabskiej.
Łączy kogoś z kimś wspólna krew.
∆ Koń czystej krwi «koń bez domieszki innej rasy»◊ Więzy krwi «pokrewieństwo»
Słownik języka polskiego . 2013.
