- kręcić
- ndk VIa, \kręcićcę, \kręcićcisz, kręć, \kręcićcił, \kręcićcony, \kręcićceni1. «nadawać czemuś ruch obrotowy, obracać w koło, wprawiać w wirowanie; poruszać czymś we wszystkie strony»
Kręcić korbą (patefonu).
Kręcić gałkami radia.
Kręcić młynka palcami.
Pies kręci ogonem.
∆ Kręcone schody «schody wznoszące się spiralnie»∆ Kręcony stołek, taboret «stołek, taboret, którego wysokość można regulować za pomocą wkręcania i wykręcania siedzenia, wspartego na gwintowanym pręcie, wpuszczanym w nogę stołka»∆ Kręcić masę, krem, kręcić jajko itp. «ucierać jakieś produkty, np. masło, mąkę, cukier lub jajko z cukrem tak, żeby utworzyły jednolitą masę»∆ pot. Kręcić film «realizować, wykonywać zdjęcia do filmu»◊ Coś kręci w nosie, kręci w nosie od czegoś «o uczuciu pieczenia, swędzenia w nosie, wywołanym drażniącymi zapachami»◊ Kręcić (na coś) nosem «okazywać niezadowolenie z powodu czegoś; grymasić»◊ Kręcić głową «ruchem głowy wyrażać dezaprobatę, niezadowolenie, podziw itp.»przen. «szukać sposobów zaradzenia czemuś, rozwiązania czegoś; głowić się, biedzić się nad czymś»◊ Kręcić komuś głowę (częściej z przeczeniem) «zabierać komuś czas, zaprzątać kogoś czymś niepotrzebnie, mówić głupstwa»◊ Kręcić komuś w głowie «wprowadzać zamęt w czyichś myślach, dawać komuś mylące informacje»przen. pot. «kierować czymś według swej woli, narzucać komuś swoją wolę; komenderować»Kręciła całym domem jak chciała.
2. «zwijać, nawijać, robić coś przez zwijanie czegoś»Kręcić papierosa.
Kręcić powrósła.
Kręcić włosy na papiloty, na wałki.
Kręcić wąsa.
U tej kaliny Jasio fujarki kręcił z wierzbiny. (Lenartowicz)
∆ Kręcone włosy «włosy układające się z natury w fale, w loczki»◊ Kręcić na siebie bat «działać na własną niekorzyść, przyczyniać się do własnej zguby»◊ Kręcić bicz z piasku «zajmować się czymś nierealnym, nie dającym się urzeczywistnić»3. pot. «kłamać, oszukiwać»Powiedz prawdę, nie kręć.
4. środ. «jechać na rowerze; pedałować»kręcić się1. «być wprawionym w ruch obrotowy, wprawiać siebie w ruch wirowy; obracać się w koło, wirować»Kręci się karuzela.
Koła się kręcą (w jakimś mechanizmie).
Kręcić się w walcu, w polce.
Kręć się, kręć wrzeciono - prysła wątła nić. (Czeczot)
◊ Kręcić się jak piskorz «usiłować znaleźć wyjście z kłopotliwej sytuacji»◊ Kręcić się w kółko «nie móc znaleźć wyjścia z trudnej sytuacji, wracać do punktu wyjścia w rozważaniach»◊ Kręcić się koło czegoś, koło kogoś «robić o coś starania, zabiegać o coś, o czyjeś względy»◊ Coś się kręci wokół czegoś, kogoś «coś, ktoś jest głównym tematem czyjegoś zainteresowania»◊ Komuś się kręci w głowie (od czegoś) «ktoś doznaje uczucia utraty równowagi, połączonego z wrażeniem wirowania widzianych przedmiotów, ktoś dostaje zawrotu głowy»◊ Łzy się komuś kręcą w oczach «komuś się zbiera na płacz, ktoś jest bliski płaczu»◊ Łza się kręci w oku (na wspomnienie czegoś) «ktoś się wzrusza, rozczula czymś»2. «poruszać się w różnych kierunkach po jakimś terenie (zwykle w określonym celu), być w ciągłym ruchu; zmieniać często miejsce pobytu, podróżować»Obcokrajowcy kręcili się po całym mieście.
Kręci się po całym kraju.
Kręcił się po pokoju szukając czegoś.
Kręcą się tu i ówdzie drobne oddziały.
3. «układać się w kształt linii falistej, wyginać się spiralnie, mieć kształt linii falistej»Ścieżka, rzeka kręci się wężowato wśród pól.
∆ Kręcą się komuś włosy «włosy z natury są pofalowane, układają się w loczki»4. «zmieniać często pozycję; wiercić się»Kręcił się na krześle.
Słownik języka polskiego . 2013.