- lato
- n III, Ms. lecie; lm D. lat1. «najcieplejsza pora roku, trwająca na naszej półkuli od 24 czerwca do 23 września; okres upałów»
Gorące, skwarne, upalne, chłodne, deszczowe lato.
Wyjechać na lato.
Wynająć pokój na lato.
W lecie a. latem dni są długie.
◊ Babie lato a) «nitki pajęczyny unoszone przez wiatr w pogodne dni wczesnej jesieni» b) «pogodne dni wczesnej jesieni»◊ Lato stulecia «lato wyjątkowo upalne, ze znikomą ilością opadów»◊ Ktoś na to jak na lato «ktoś się chętnie na coś zgadza; coś się komuś bardzo podoba»□ Kwiecień-plecień, bo przeplata, trochę zimy, trochę lata.2. tylko w lm «forma supletywna rzeczownika rok (czas, w jakim Ziemia przebywa drogę dookoła Słońca)»Lata mijają, płyną, przechodzą.
Coś się stało dwa lata temu.
Coś się stanie za trzy lata.
Wynająć mieszkanie na pięć lat.
Wyjechał z Polski na całe, na długie lata.
∆ Lata trzydzieste, pięćdziesiąte itd. (jakiegoś stulecia) «okres od roku trzydziestego do trzydziestego dziewiątego, od roku pięćdziesiątego do pięćdziesiątego dziewiątego itd. (danego stulecia)»◊ Lata chude «okres niepowodzenia, nieurodzaju, biedy»◊ Lata tłuste «okres powodzenia, zamożności, rozwoju»◊ Całymi, długimi latami «bardzo długo, od dawna»◊ Od (niepamiętnych, wielu) lat «od bardzo dawna»◊ Po (wielu) latach «po bardzo długim czasie»◊ Przed laty, dawnymi laty «bardzo dawno temu»◊ Z biegiem lat «w miarę upływu czasu»◊ Kopa lat, kopę lat «bardzo dawno, od bardzo dawna; także okrzyk poufały wyrażający radość z powodu spotkania osoby dawno nie widzianej»◊ Sto lat (niech ktoś żyje) «konwencjonalna formuła życzeń urodzinowych, imieninowych itp.»3. tylko w lm «forma supletywna rzeczownika rok, czas przez kogoś przeżyty; wiek»Podeszłe, dojrzałe, młode lata.
Doczekać się czegoś na stare lata.
Dodawać, ujmować sobie lat.
Mieć, liczyć sobie dwadzieścia lat.
◊ Chrystusowe lata «33 rok życia»◊ Matuzalowe a. matuzalemowe lata «długie życie, sędziwy wiek, późna starość»◊ Mieć swoje lata «być dorosłym, w odpowiednim wieku do czegoś»◊ Posunąć się w latach «postarzeć się»◊ Wyglądać, nie wyglądać na swoje lata «wyglądać na tyle lat, ile się ma, wyglądać na młodszego, niż się jest w rzeczywistości»□ Używaj świata, póki służą lata.
Słownik języka polskiego . 2013.