luz

m IV, D. -u, Ms. \luzzie; lm M. -y

1. «miejsce wolne, przestronne, dużo miejsca; także czas wolny w godzinach przeznaczonych na jakieś inne zajęcia»

Mieć luz w mieszkaniu.

W zaprogramowanym dniu mieli trochę luzu.

◊ pot. Mieć luzy «mieć chwile wolne w czasie pracy»

2. pot. «swoboda i naturalność zachowania, zazwyczaj połączona z odprężeniem psychicznym»

Pełny luz.

Luz psychiczny.

3. techn. «w budowie maszyn różnica między wymiarem elementu zewnętrznego (obejmującego) a mniejszym od niego, sprzężonym z nim, wymiarem elementu wewnętrznego (obejmowanego), np. różnica między średnicą otworu a średnicą wałka; przestrzeń między dwiema współpracującymi częściami maszyny»

4. techn. «odcinek lub kąt jałowego ruchu jednej z dwóch współpracujących ze sobą części mechanizmu (ruch jednego z członów nie powoduje chwilowo ruchu drugiego członu)»

Luz kierownicy samochodu, luz zaworowy.

∆ Motor idzie na luzie «motor ma bieg jałowy»

luzem

1. «bez ładunku, bez obciążenia; o koniach: nie w zaprzęgu»

Ciężarówka wraca luzem.

Prowadzić konia luzem.

2. «nie stanowiąc całości, każda część osobno, bez opakowania»

Pieniądze włożył do kieszeni luzem.

Kupować, sprzedawać coś luzem.

Włosy spuszczone luzem na plecy.

3. «nie będąc ujętym w karby, nie będąc stowarzyszonym; nie trzymając się towarzystwa; swobodnie, samopas»

Na spacery chodził luzem.

Dziecko puszczone luzem.

Uczestnicy wycieczki rozeszli się luzem po mieście.

na luzie pot. «swobodnie, bez skrępowania, bez zahamowań»

Być na luzie.

Żyć na luzie.

‹z niem.›