- matka
- ż III, CMs. \matkatce; lm D. \matkatek1. «kobieta mająca własne dziecko (dzieci) w stosunku do tego dziecka (lub ze względu na nie)»
Karmiąca, młoda matka.
Rodzona matka.
Poczuć się, zostać matką.
∆ Matka chrzestna a) «kobieta przedstawiająca do chrztu osobę chrzczoną (najczęściej dziecko)» b) «kobieta dokonująca symbolicznego obrzędu nadawania nazwy czemuś, zwykle statkowi»∆ Przybrana matka «kobieta zastępująca rodzoną matkę dziecku, które wzięła na wychowanie»◊ Być komuś, dla kogoś matką «opiekować się kimś jak własnym dzieckiem, zastępować komuś matkę»◊ Powtarzać coś jak za panią matką (pacierz) «powtarzać coś dokładnie, bezmyślnie, bez własnej inwencji; naśladować kogoś»◊ (Taki) jak go matka urodziła, zrodziła «nagi»◊ Wyssać coś z mlekiem matki «mieć coś wpojone od urodzenia, od dzieciństwa»◊ pot. Wdać się w matkę «być podobnym do matki z wyglądu zewnętrznego, mieć podobny charakter»◊ posp. Sprać, zbić itp. kogoś, dać komuś itp. tak, że go (rodzona) matka nie pozna «sprać, zbić itp. kogoś bardzo mocno»□ Nadzieja matką głupich.□ Potrzeba jest matką wynalazków.□ Kto nie słucha ojca, matki, ten słucha psiej skóry.przen.Matka natura.
Matka ziemia.
2. «samica zwierząt w stosunku do swego potomstwa»Odebrać szczenięta matce.
□ Pokorne cielę dwie matki ssie.3. «siostra zakonna pełniąca wyższe funkcje w zakonie»Matka przełożona.
4. «w niektórych grach zespołowych (np. w palancie, dwóch ogniach): najważniejszy gracz, kierownik drużyny»5. «drugi człon niektórych zestawień wyrazowych określających przedmiot główny, nadrzędny w stosunku do innych tego typu przedmiotów»∆ Komisja matka a) «komisja proponująca listę kandydatów w wyborach» b) «na zjazdach, konferencjach itp.: komisja nadrzędna w stosunku do innych komisji zajmujących się zagadnieniami szczegółowymi»∆ Statek matka «duży statek zasilający na pełnym morzu jednostkę mniejszą w paliwo, żywność itp.»6. «potocznie, poufale o własnej żonie, matce dzieci albo o starszej kobiecie, zwykle wiejskiej czy ubogiej (przeważnie w bezpośrednich zwrotach w wołaczu); żona, kobieta»7. bot. «roślina macierzysta, przeznaczona na rozsadę»8. zool. «u niektórych owadów (np. mrówek, pszczół): samica zdolna do rozrodu; królowa»
Słownik języka polskiego . 2013.
