miara

ż IV, CMs. mierze; lm D. miar

1. «wielkość przyjęta za jednostkę porównawczą przy pomiarach wielkości fizycznych tego samego rodzaju»

Miary handlowe.

Miara długości, objętości, powierzchni, ciężaru.

Miary czasu.

Układ, system miar.

Wzorzec miary.

∆ Miary metryczne «układ miar oparty dla mierzenia przestrzeni na metrze, dla mierzenia masy - na kilogramie»

2. «przedmiot, przyrząd do mierzenia (np. linia lub taśma z podziałką, naczynie określonej objętości); miarka»

Dobra, zła, fałszywa miara.

Cechować miarę.

◊ Mierzyć kogoś, coś jakąś miarą, przykładać do kogoś, czegoś jakąś miarę «oceniać kogoś lub coś w jakiś sposób»

◊ pot. żart. Pan Bóg na kogoś miarę zgubił «o kimś bardzo wysokim»

3. «rozmiar, wymiar, wielkość»

Miara stopy.

Fartuch przepisanej miary.

◊ Brać miarę na coś «ustalać wymiary przedmiotu, który ma być wykonany»

◊ Buty, ubranie itp. (robione, szyte) na miarę «buty, ubranie itp. wykonane na zamówienie według wymiarów zamawiającego»

◊ Ktoś, coś na miarę kogoś, czegoś a. na jakąś miarę «o kimś, o czymś odpowiadającym pod względem wartości komuś, czemuś, będącym na poziomie kogoś, czegoś»

4. «ilość, liczba»

Obdzielić wszystkich równą miarą pochwał.

∆ jęz. Okolicznik stopnia i miary «okolicznik, który wskazuje stopień wyrażonej czynności, stanu lub jakości i odpowiada na pytania: jak? ile? jak bardzo?»

5. «umiar, umiarkowanie, granica»

Brak miary artystycznej w spektaklu.

Zachować miarę w jedzeniu i piciu.

Nie mieć, nie znać miary.

Przebrać, przekroczyć, przejść, stracić miarę w czymś.

◊ Przepełniła się, przebrała się, wyczerpała się miara czegoś «coś przekroczyło dopuszczalne granice»

6. «wartość, stopień czegoś»

Uczony, artysta, talent dużej miary.

To w dużej mierze wasza wina.

◊ W miarę «tyle, ile trzeba; akurat; nie za dużo»

◊ W miarę czegoś, w miarę jak… «jednocześnie z czymś; odpowiednio, stosownie do czegoś»

◊ Żadną miarą «w żaden sposób, wcale»

◊ książk. Bez miary «bardzo dużo; niezmiernie, bez liku»

◊ Nad miarę, ponad miarę «zbyt wiele, zanadto»

◊ Ze wszech miar «pod każdym względem»

□ Apetyt rośnie w miarę jedzenia.

7. «mierzenie, przymiarka»

Mieć miarę u krawca.

Iść do miary.

Przygotować miarę sukni.

◊ Ktoś, coś na Fidiaszową miarę albo na miarę Fidiasza «o kimś, o czymś niepospolitym, nietuzinkowym, wyrastającym ponad przeciętność»

8. lit. «stały schemat, według którego uporządkowany jest materiał foniczny danego wiersza; metrum»