mur

m IV, D. -u, Ms. murze; lm M. -y

1. «element budowli (np. ściana, sklepienie) lub samodzielna budowla, będąca zwykle ogrodzeniem, wykonane z cegieł, pustaków, kamieni, bloków betonowych itp., układanych na zaprawie lub na sucho (np. połączonych na wpusty)»

Grube mury twierdzy.

Mur betonowy, kamienny.

Mury obronne.

Mur z cegły.

Mury kamieniczek.

Mur domu, zamku.

Mur sklepienia.

Mury piwnic.

Mur cmentarny.

Dziura w murze.

Otoczyć, opasać coś murem.

Przejść, przeskoczyć przez mur.

Stawiać, wznosić mury.

Mury wietrzeją, kruszą się.

∆ Mur chiński «mur graniczny wzniesiony w dawnym państwie chińskim dla obrony przed plemionami koczowniczymi»

przen. Odgradzać się od ludzi chińskim murem.

∆ bud. Mur oporowy «mur z kamienia, cegieł lub betonu podtrzymujący stok ziemny»

∆ Mur pruski «w dawnym budownictwie: ściana budynku o konstrukcji drewnianej wypełnionej ceglanym murem»

◊ Stać jak mur «stać bez poruszenia się, nic nie mówić»

◊ Ktoś jest jak mur «ktoś jest nieugięty, nieustępliwy»

◊ Stać, stanąć murem za (przy) kimś, za (przy) czymś «opowiadać się, opowiedzieć się po czyjejś stronie w sposób zdecydowany, bronić kogoś, czegoś nieustępliwie»

◊ Być przypartym, przyciśniętym do muru; przyprzeć, przycisnąć, przyciskać kogoś do muru «być zmuszonym okolicznościami, warunkami do czegoś; zmusić kogoś do wyjawienia prawdy, do zrobienia czegoś; wywierać nacisk na kogoś»

◊ Zamknąć coś na mur «zamknąć coś mocno, dokładnie, dobrze»

◊ Umawiać się, zrobić coś itp. na mur «zrobić coś z całą pewnością, bez żadnych wątpliwości»

◊ Choć głową wal o mur, tłuc, walić głową o mur «zwrot używany na wyrażenie czyjejś bezsilności»

◊ Pójść pod mur «zostać rozstrzelanym»

◊ Mur-beton! «z pewnością, bez żadnej wątpliwości»

□ Głową muru nie przebijesz.przen.

Mur obojętności, niechęci, obcości.

Odgrodzić się murem niedostępności.

2. tylko w lm, książk. «budynki, domy murowane»

Żyć, przebywać ciągle w murach.

Mury jakiegoś miasta.

◊ Opuścić mury szkolne, mury uczelni «skończyć szkołę, uczelnię»

3. sport. «w niektórych grach w piłkę: ustawienie się zawodników drużyny broniącej w szeregu bezpośrednio obok siebie na przedpolu bramkowym, by osłonić bramkę przed strzałem w czasie wykonywania przez przeciwnika rzutu wolnego w pobliżu pola karnego»

‹niem. z łc.›