- niebo
- n III, Ms. \niebobie; lm M. nieba(co do lm w przypadkach zależnych → niebiosa)1. «pozorne sklepienie nad Ziemią, w dzień bezchmurny koloru niebieskiego, na którego tle obserwuje się ciała niebieskie i ich ruchy; firmament»
Gwiaździste, pogodne, czyste, bezchmurne niebo.
Zachmurzone, ołowiane niebo.
Błękit nieba.
Niebo przeciera się, wypogadza się.
◊ Pod gołym niebem «nie pod dachem, na dworze; na wolnej, nie osłoniętej przestrzeni»◊ Jak grom, jak piorun z jasnego (pogodnego) nieba «o czymś, co pojawia się nagle, niespodziewanie, zwłaszcza o jakimś nieszczęściu»◊ Dziury w niebie nie ma, nie będzie, dziura w niebie się nie zrobi «nic się nie zmieni, nic ważnego lub złego się nie stanie, nie wydarzy się»◊ Przerastać, przewyższać, przenosić kogoś albo coś o całe niebo, być o całe niebo lepszym, wyższym (w czymś) «być od kogoś albo od czegoś pod jakimś względem lepszym, górować nad kimś albo nad czymś»◊ Spaść, spadać z nieba, jak z nieba «o ludziach lub rzeczach: zjawiać się nieoczekiwanie albo w samą porę»◊ Nic z nieba nie spadnie, nie spada «nic nie przychodzi łatwo bez trudu, bez wysiłku»◊ To niebo i ziemia «o ludziach albo rzeczach zupełnie do siebie niepodobnych, różniących się kontrastowo»◊ Różnić się o całe niebo, jak niebo i ziemia «zupełnie, całkowicie się różnić»2. «w kosmologii i eschatologii wielu religii: górna strefa świata, nadziemska kraina szczęśliwości, przeciwstawna piekłu, siedziba Boga, bóstw i duchów wybranych zmarłych; także o samym Bogu, bóstwie, opatrzności»Opieka nieba.
Łaskawe, niełaskawe nieba.
Pójść (po śmierci) do nieba.
∆ Wielkie nieba! O nieba! «wykrzyknienie mające wyrażać przerażenie, zdumienie, czasem z odcieniem żartobliwym, ironicznym»◊ Być w siódmym niebie «czuć się szczęśliwym, bardzo się cieszyć»◊ Poruszyć niebo i ziemię «użyć wszelkich możliwych środków do osiągnięcia czegoś»◊ (Chcieć) przychylić, uchylić komuś nieba «(chcieć) wszystko zrobić, żeby komuś było dobrze; uczynić kogoś szczęśliwym, odgadywać czyjeś myśli, pragnienia»◊ Coś woła, wzywa o pomstę do nieba «coś jest oburzające, godne potępienia, kary»◊ Niebo się otwierało, otwiera, otworzyło «szczęście stawało się, stało się osiągalne, dostępne»◊ pot. żart. Niebo w gębie, rzad. w ustach «o czymś bardzo smacznym»
Słownik języka polskiego . 2013.