- nieść
- ndk XI, niosę, niesiesz, nieś, niósł, niosła, nieśli, niesiony1. «iść dokądś z czymś, trzymając coś, najczęściej w rękach lub w jakiś sposób na sobie, przytrzymując rękami»
Nieść paczkę w ręku, pod pachą.
Nieść worek na plecach.
Nieść walizkę.
Nieść szklanki na tacy.
Nieść bieliznę do pralni.
Nieść kogoś, dziecko (na rękach).
Nieść chorego na noszach.
◊ Nieść kogoś na barana «iść, umieściwszy kogoś sobie na plecach, podtrzymując jego nogi rękami»◊ Nieść jedzenie, naczynie z jedzeniem do ust «kierować trzymane w czymś jedzenie, naczynie z czymś do ust, ażeby zjeść lub wypić»◊ Nieść głowę, czoło wysoko, dumnie «iść trzymając się prosto, nie pochylać głowy»◊ Nieść komuś pociechę, pomoc, ukojenie, ulgę itp. «śpieszyć komuś z pomocą, pociechą itp., pocieszać kogoś, pomagać komuś itp.»◊ podn. Nieść życie, zdolności, miłość itp. w ofierze, w dani komuś, czemuś (np. ojczyźnie) «ofiarowywać, darowywać życie, zdolności itp.»przen.Nieść w sobie smutek.
Nieść samemu ciężar życia.
2. «sprawiać, że coś, ktoś odbywa jakąś drogę; unosić na sobie, przenosić, przesuwać»Wzburzona rzeka niesie gałęzie, zwalone drzewa.
Wiatr niosący chmury, śnieg, zapachy.
Echo niosło odgłosy detonacji.
Narty niosą kogoś dobrze.
◊ Koń lekko niesie «koń ma lekki chód, bieg»◊ Same nogi kogoś niosą «ktoś nie czuje zmęczenia, idzie bez wysiłku»◊ Nogi kogoś nie chcą nieść «ktoś jest zmęczony, nie może iść»◊ Iść gdzie oczy niosą «iść bez wyraźnie określonego celu, dokądkolwiek»◊ Mówić, co ślina do ust niesie «mówić bez zastanowienia»◊ Wieść, fama itp. niesie, że… «mówią o czymś, coś nabiera rozgłosu»◊ Niesie skądś wonią, wilgocią itp. «czuć skądś jakąś woń, wilgoć itp.»◊ pot. Gdzie cię (was itp.) diabli niosą «z odcieniem zniecierpliwienia, niechęci o celu czyjejś wyprawy, czyjegoś dokądś wyjścia»◊ Licho, diabeł kogoś niesie do kogoś a. kogoś (tu) niesie «ktoś przychodzi nie w porę, jest gdzieś niepożądany»przen.a) «powodować coś, sprawiać, pociągać za sobą; darzyć czymś»Wojna niosąca zniszczenie.
Szum morza niósł ukojenie.
Lato niosło upały.
Takie posunięcie niosło w sobie ryzyko.
b) «o jakimś impulsie wewnętrznym: zwracać w jakimś kierunku, zmuszać do pójścia dokądś; ciągnąć, przyciągać»Radość, nadzieja ją tu niosła.
Niesie go coś nie wiadomo dokąd.
3. «o broni: mieć siłę nadawania lotu pociskowi; strzelać»Broń niesie daleko.
4. tylko w zwrocie: Nieść jaja «o samicach ptaków, zwłaszcza kurach - wydalać jaja na zewnątrz; składać jaja»nieść się1. «ogarniać coraz większym zasięgiem, rozprzestrzeniać się, rozchodzić się daleko»Dźwięki muzyki niosły się w powietrzu.
Od skoszonych łąk niosły się mocne wonie.
Mgła niosła się tumanami.
2. książk. «odbywać drogę, przemieszczać się; jechać, mknąć, toczyć się (o środkach lokomocji)»Chmury niosły się nad miastem.
Czółno niosło się szybko z prądem.
Powóz niósł się lekko.
3. «o samicach ptaków, zwłaszcza o kurach; wydalać na zewnątrz jaja»Kury najlepiej się niosą na wiosnę.
Słownik języka polskiego . 2013.