niż

I

«spójnik oznaczający różnicę stopnia nasilenia porównywanych ze sobą określeń, cech, stanów, czynności; używany w związkach z przymiotnikami i przysłówkami w stopniu wyższym oraz z innymi wyrazami oznaczającymi porównywanie, wybór (takimi jak: inny, inaczej, raczej, woleć)»

Jest szczęśliwszy niż kiedykolwiek, weselszy niż zwykle, gorszy niż przypuszczałem, dużo wyższy niż jego brat, inny niż wszyscy.

Wydawała się młodsza, niż była w istocie.

Było tu lepiej niż gdzie indziej.

Łatwiej zrobić głupstwo, niż je naprawić.

Patrzy na to inaczej niż dawniej.

Było ich więcej niż pięcioro.

Ma więcej szczęścia niż rozumu.

Pracuje więcej niż inni.

Dostał więcej, niż potrzebował.

Wolał pisać niż mówić.

Woli komedie niż dramaty.

Wyglądał raczej na aktora niż na wynalazcę.

Był raczej śmieszny niż groźny.

Trudniej dzień dobrze przeżyć, niż napisać księgę. (Mickiewicz)

∆ Bardziej… niż… «w większym stopniu… niż…»

Była jej bardziej matką niż siostrą.

Był bardziej zły niż zdenerwowany.

Jest bardziej chory, niż przewidywano.

∆ Więcej niż «dodane do jakiegoś określenia - wzmacnia to określenie»

Jest więcej niż średniego wzrostu.

Wydała się nam więcej niż ładna.

Był ubrany więcej niż skromnie.

∆ Nie więcej niż «w przybliżeniu (przy czym podaje się górną granicę)»

Zajęło im to nie więcej niż pięć minut.

∆ Raczej… niż… «po wyrazach oznaczających wybór, decyzję itp. - oznacza opowiedzenie się za pierwszym z członów alternatywy»

Postanowił raczej zginąć niż się poddać.

□ Bliższa ciału koszula niż sukmana.

□ Lepszy rydz niż nic.

□ Lepszy wróbel w garścI niż gołąb na dachu.

□ Lepiej późno niż wcale.

□ Lepiej z mądrym zgubić niż z głupim znaleźć.

□ Lepszy funt (łut) szczęścia niż cetnar (funt) rozumu.

II

m II, D. -u; lm M. -e, D. -ów

1. «nizina, zwłaszcza nizina bardzo rozległa, obejmująca duże obszary powierzchni Ziemi»

Niż Wschodnioeuropejski.

Niż Zachodniosyberyjski.

Roślinność występująca na niżu.

przen. «bardzo niski, najniższy stan, poziom czegoś»

Niż cywilizacyjny.

Okres niżu w budownictwie.

∆ Niż demograficzny «okres, w którym się urodziło procentowo mniej dzieci niż w innych latach; potocznie: dzieci urodzone w tym okresie»

2. «obszar niskiego ciśnienia atmosferycznego, objęty zamkniętymi izobarami, w którym ciśnienie maleje ku środkowi»

Niż baryczny.

Głęboki, płytki, rozległy niż.

Niż przesuwa się, przemieszcza się na zachód, sięga aż po Karpaty, zalega nad Polską, obejmuje część kraju.