nos

nos
m IV, D. -a, Ms. \nossie; lm M. -y
1. «narząd powonienia, u kręgowców wyższych także początek dróg oddechowych; u ludzi najbardziej wystająca część twarzy znajdująca się między oczami i czołem a ustami»

Cienki, długi, duży, krzywy, mały, mięsisty, płaski, prosty, szeroki, wąski, wydatny nos.

Garbaty, grecki, haczykowaty, krogulczy, orli, perkaty, rzymski, spiczasty, zadarty, zakrzywiony, zgrabny nos.

Siny, zaczerwieniony, spuchnięty nos.

Czarny, wilgotny, zimny nos psa.

Nos jak kartofel.

Czubek, koniec, nasada nosa.

Kształt nosa.

Oddychać nosem.

Wycierać, ucierać nos.

Włożyć na nos okulary.

Dłubać w nosie.

Rozbić sobie, komuś nos.

∆ Chustka do nosa «chustka do wycierania nosa»
◊ Mówić przez nos «mieć wymowę charakteryzującą się niewłaściwym rezonansem nosowym»
◊ Mówić, mruczeć, mamrotać, bąkać itp. pod nosem «mówić cicho, niewyraźnie»
◊ Uśmiechać się pod nosem «uśmiechać się lekko, nieznacznie, dyskretnie»
◊ Pociągać nosem a) «wciągać nosem powietrze, wąchając coś» b) «wciągać nosem powietrze, gdy się ma katar, gdy się płacze»
iron. Coś pasuje jak pięść do nosa «coś nie pasuje wcale, jest zupełnie nieodpowiednie»
pot. Nos w nos (spotkać się, zetknąć się z kimś, natknąć się na kogoś) «(znaleźć się) bardzo blisko kogoś, tuż przy kimś; twarzą w twarz»
◊ (Mieć coś, coś jest, coś się dzieje; robić coś komu) pod nosem, tuż pod nosem, rzad. przed nosem «(mieć coś, coś jest, coś się dzieje) bardzo blisko, tuż; (robić coś komu, zwykle coś niepożądanego, uciążliwego dla kogoś) będąc tuż przy kimś, w czyjejś bezpośredniej bliskości»
◊ Mieć (dobrego) nosa, rzad. (dobry) nos «trafnie coś przewidywać, dobrze się orientować w sytuacji»
◊ Mieć muchy w nosie «być grymaśnym, kapryśnym; dąsać się, być w złym humorze bez wyraźnego powodu»
◊ Mieć mleko pod nosem «być niedojrzałym, niedorosłym, młodym, niedoświadczonym»
◊ Mówić, powiedzieć coś komu prosto w nos «mówić, powiedzieć coś komu szczerze, otwarcie, wprost, bez ogródek»
◊ Dostać po nosie; dać komuś po nosie «dostać nauczkę, być skarconym; dać komuś nauczkę, skarcić kogoś»
◊ Kręcić nosem (na coś, nad czymś) «okazywać niezadowolenie; grymasić»
◊ Nosem się podpierać «wykonywać jakąś czynność z wielkim wysiłkiem, harować; być bardzo zmęczonym, krańcowo wyczerpanym»
◊ Ryć nosem po ziemi, zaryć nosem w ziemi «przewracać się, padać, przewrócić się na twarz, uderzając twarzą o ziemię»
◊ Pilnować, patrzeć swego nosa «nie wtrącać się w nie swoje sprawy»
◊ Przytrzeć, utrzeć komuś nosa «dać komuś nauczkę, poskromić kogoś, ukrócić czyjeś samowolne zapędy»
◊ Poczuć, zwąchać itp. pismo nosem «zorientować się, co się dzieje, na co się zanosi, domyślić się czegoś»
◊ Podsunąć, podsuwać, podetknąć, podetkać itp. coś komu pod nos «podsunąć, podsuwać, pokazać, pokazywać zbliżając coś komu do twarzy, zwykle w sposób natarczywy, niegrzeczny, niecierpliwie»
◊ Podtykać, podsuwać coś komu pod nos «usłużnie podawać, podsuwać coś komu blisko, z intencją zaoszczędzenia mu najmniejszego wysiłku»
◊ Sprzątnąć, zabrać, zdmuchnąć itp. komu coś a. kogoś sprzed nosa «pozbawić kogoś tego, na co, na kogo liczył, co już uważał za swoje; zabrać, odebrać coś komu niespodziewanie»
◊ Śmiać się komuś w nos «drwić z kogoś jawnie, manifestacyjnie»
◊ Uciec sprzed nosa «o pojazdach: ruszyć, odjechać, zanim ktoś zdążył wsiąść»
◊ Wetknąć, wsadzić nos w coś (np. w książkę, w gazetę); siedzieć z nosem w czymś «zająć się czymś gorliwie, nie zwracając uwagi na otoczenie, być pochłoniętym czymś (np. czytaniem)»
◊ Wtykać, wsadzać, wścibiać gdzieś nos «wtrącać się, mieszać się do czegoś; interesować się czymś (zwykle tym, co kogoś nie powinno obchodzić)»
◊ Nie wychylać, nie wyścibiać, nie wytknąć skądś nosa «nigdzie się skądś nie oddalać, nie wychodzić, nie wyjść poza jakiś teren»
◊ Nie widzieć dalej niż koniec, czubek własnego a. swojego nosa; widzieć tylko koniec własnego a. swojego nosa «być ograniczonym, mieć ciasne horyzonty myślowe; być egoistą, interesować się tylko sobą, swoimi sprawami»
◊ Wodzić kogoś za nos «narzucać komuś swoją wolę, podporządkowywać sobie kogoś; kierować, rządzić kimś»
◊ Zadzierać nosa «wynosić się nad innych, być zarozumiałym, dumnym»
◊ Zwiesić, spuścić nos na kwintę «stracić humor, posmutnieć, zmartwić się»
◊ Zamknąć, zatrzasnąć komuś drzwi przed nosem «nie wpuścić kogoś, kto chciał wejść, kto stał już przed drzwiami»
◊ Coś (np. zapach, dym, kurz) kręci w nosie; kręci w nosie od czegoś «coś ostro, niemile drażni błonę śluzową nosa, coś pobudza do kichania»
◊ Coś (np. praca, nauka, załatwianie sprawy) idzie jak krew z nosa «coś idzie ciężko, z trudem, opornie, postępuje powoli»
posp. Mieć kogoś a. coś w nosie «lekceważyć kogoś lub coś, zupełnie się kimś albo czymś nie przejmować»
◊ Mieć czegoś, kogoś po dziurki w nosie a. po dziurki od nosa «mieć już dość czegoś, kogoś»
◊ Dać komuś, co z nosa spadnie, skapnie «dać komuś coś zbywającego, niepotrzebnego, liche resztki czegoś»
◊ Całuj, pocałuj psa w nos; pocałuj mnie w nos «daj mi spokój, odczep się; rób, co chcesz, nic mnie to nie obchodzi»
żart. Dwie dziurki w nosie i skończyło się «zwrot używany na zakończenie opowiadania, zwykle opowiadania dla dzieci»
□ Nie nos dla tabakiery, ale tabakiera dla nosa.
□ Nie wsadzaj nosa do cudzego prosa (trzosa).
2. pot. «dziób ptaków»

Czerwony nos bociana.

Papuga z zakrzywionym nosem.

3. pot. «wysunięta, wystająca część jakiegoś przedmiotu; zwężony, spiczasty koniec czegoś, zwłaszcza buta»

Pantofle z kwadratowymi, wydłużonymi, zaokrąglonymi nosami.

Trącić, kopnąć coś nosem buta.

Czółno zaryło się nosem w piasku.


Słownik języka polskiego . 2013.

Игры ⚽ Нужно решить контрольную?

Look at other dictionaries:

  • nos — → notre ● notre, nos adjectif possessif (latin noster) Correspond à de nous , complément de nom (possession, appartenance, relation, origine, etc.) : Notre maison. Nos gloires nationales. Familier. Indique la personne ou la chose dont il s agit… …   Encyclopédie Universelle

  • NOS — NOS; nos·er; nos·i·ly; nos·i·ness; nos·ing; nos·ism; nos·o·co·mi·al; nos·o·graph·ic; nos·o·log·ic; nos·o·psyl·lus; nos·tal·gia; nos·tal·gy; nos·toc; nos·to·ca·ce·ae; nos·to·ca·les; nos·tra·da·mus; nos·tril; nos·triled; nos·tril·i·ty; nos·trum;… …   English syllables

  • nos — {{/stl 13}}{{stl 8}}rz. mnż I, D. a, Mc. nossie {{/stl 8}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 7}} narząd powonienia u kręgowców wyższych; również początek dróg oddechowych; u ludzi wysunięta część twarzy między oczami, czołem i… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • nos — nȏs m <G nȍsa, A nȏs, L nòsu, N mn nȍsovi> DEFINICIJA 1. a. anat. organ njuha i jedan od dišnih organa u ljudi i životinja b. meton. njuh [imati dobar nos] 2. razg. [i] (+ potenc.)[/i] ono što se ističe kao nos na licu (npr. šiljak opanka i …   Hrvatski jezični portal

  • nos — pronombre personal 1. Pronombre personal complemento que se refiere a un grupo de personas entre las que se encuentra la persona que habla o escribe ( nosotros ). Observaciones: Funciona como complemento directo del verbo: Nos recibieron en la… …   Diccionario Salamanca de la Lengua Española

  • Nós — Beschreibung Jugendzeitschrift über Musik, Film und Jugendleben Sprache irisch …   Deutsch Wikipedia

  • NOS — steht für: Nitrous Oxide Systems Inc., Hersteller von Lachgaseinspritzungsystemen, NO Synthase, ein Enzym welches Stickstoffmonoxid (NO) synthetisiert, Nederlandse Omroep Stichting, niederländische Rundfunkanstalt, NOS Stereosystem beschreibt… …   Deutsch Wikipedia

  • Nós — The nós logo. Editor Tomaí Ó Conghaile Categories Music, movies, current affairs Frequency 12 per year as of 2009 First issue 17 March 2008 …   Wikipedia

  • nos — (Del lat. nos, pl. de ego, yo). pron. person. Forma el dativo y acusativo de 1.ª persona plural en masculino y femenino. No admite preposición y se puede usar como enclítico. Nos miró. Míranos. Las formas verbales de 1.ª persona plural a que se… …   Diccionario de la lengua española

  • nôs — m 〈G nȍsa, A nôs, L nòsu, N mn nȍsovi〉 1. {{001f}}a. {{001f}}anat. organ njuha i jedan od dišnih organa u ljudi i životinja b. {{001f}}meton. njuh [imati dobar ∼] 2. {{001f}}razg. (+ potenc.) ono što se ističe kao nos na licu (npr. šiljak… …   Veliki rječnik hrvatskoga jezika

  • nós — pron. pess. 2 g. 1. Pronome pessoal sujeito correspondente à primeira pessoa do plural (ex.: onde é que nós vamos?). 2. Pronome usado como plural majestático ou plural de modéstia, em vez de eu, muitas vezes com inicial maiúscula (ex.: nós já… …   Dicionário da Língua Portuguesa

Share the article and excerpts

Direct link
Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”