- palić
- ndk VIa, \palićlę, \palićlisz, pal, \palićlił, \palićlony1. «rozniecać i podtrzymywać ogień w celu ogrzania wnętrza, gotowania, pieczenia itp.; ogrzewać, opalać»
Palić ognisko.
Palić w piecu, w kuchni, pod kuchnią, pod kotłami.
Palić drzewem, węglem.
□ W starym piecu diabeł pali «o miłosnych zapałach osoby starszej»2. «rozniecać i podtrzymywać ogień, płomień w celu uzyskania światła; oświetlać»Palić lampę, światło.
Palić świecę.
3. «niszczyć coś ogniem, powodować spalenie się czegoś; wzniecać pożar»Palić domy, zabudowania.
Palić zwłoki.
◊ Palić za sobą mosty «uniemożliwiać sobie wycofanie się z czegoś; zamykać sobie odwrót»◊ pot. Pal (cię, was itp.) diabli, kaci, licho; pal sześć! «niech tam, wszystko jedno, mniejsza o to»4. «przyrządzać coś za pomocą działania wysokiej temperatury, przypiekania; wypalać, prażyć»Palona kawa.
Kasza gryczana palona.
Palona cegła.
∆ Wapno palone «tlenek wapnia»∆ Magnezja palona «tlenek magnezu»5. «wciągać, wdychać dym z palącego się papierosa, fajki, cygara (rzadziej: opium)»Palić papierosy, fajkę.
Palić opium.
Palić nałogowo.
6. «oddziaływać na kogoś, na coś wysoką temperaturą, gorącem; piec, parzyć»Słońce pali.
Rozgrzany piasek pali stopy.
7. «wywoływać uczucie pieczenia, silnego gorąca, piekącego bólu; być piekącym»Rumieniec pali twarz.
Pali w gardle, w żołądku.
Palą nogi, rany.
Gorączka pali.
przen.Pali kogoś wstyd, zazdrość, ciekawość.
Pali kogoś pragnienie.
8. przestarz. «strzelać»∆ Cel! Pal! «komenda wojskowa: celuj! strzelaj!»◊ Palić z bata, z bicza «trzaskać batem»9. przestarz. «wykonywać coś pewnie, śmiało, szybko; mówić coś bez namysłu, otwarcie»dziś tylko we fraz. Palić prosto z mostu «mówić coś otwarcie, szczerze, bez osłonek»palić się1. «ulegać działaniu ognia; spalać się, płonąć»Nafta paliła się w lampce słabym płomieniem.
Ognisko paliło się na polanie.
Suche gałęzie paliły się z trzaskiem.
∆ Ogień się pali «jest ogień, coś płonie»◊ Robota pali się komuś w rękach «robota idzie komuś sprawnie; ktoś bardzo dobrze i szybko pracuje»◊ Ziemia, grunt pali się komuś pod nogami albo pod stopami «pobyt w danym miejscu staje się dla kogoś niebezpieczny»przen. «być ogarniętym, opanowanym przez silne, gwałtowne uczucie; pałać czymś»Palić się ze wstydu, z ciekawości.
◊ Palić się do czegoś «mieć na coś wielką ochotę»◊ Palić się do kogoś «pałać miłością do kogoś, kochać się w kimś»2. «dawać światło płonąc, żarząc się; świeci滯arówka, świeca, lampa się pali.
∆ Światło się pali «jest światło, oświetlenie; coś się świeci»przen.Oczy paliły się wesołym blaskiem.
pali się nieos.1. «jest światło, oświetlenie»2. «jest pożar»Pali się! krzyknął przestraszony.
◊ Nie pali się «nic pilnego, nie ma się co spieszyć»◊ Niech się pali, niech się wali «niech się dzieje co chce»
Słownik języka polskiego . 2013.
