- pas
- Im IV, D. -a, Ms. \passie; lm M. -y1. «długi, wąski kawałek skóry, tkaniny itp. noszony na ubraniu (zwykle w talii)»
Pas skórzany, plastikowy.
Ściskać się pasem.
Pas do spodni, do płaszcza (od spodni, od płaszcza).
Zapiąć, poprawić pas.
Spiąć kożuch pasem.
Sprać, wyłoić, zbić kogoś pasem.
Oberwać od kogoś pasem.
Kłaść, włożyć rękę za pas.
∆ Pas (do pończoch) «część garderoby damskiej z podwiązkami, otaczająca biodra, służąca do przytrzymywania pończoch»∆ Pas ortopedyczny, przepuklinowy, pooperacyjny «rodzaj pasa leczniczego służącego do unieruchomienia kręgosłupa, do przyciśnięcia jelit, podtrzymywania żołądka itp.»∆ Pas ratunkowy «rodzaj kamizelki zrobionej z korka lub innego lżejszego od wody materiału, utrzymującej człowieka na powierzchni wody»∆ hist. Pas słucki «szeroki, ozdobny pas jedwabny, często przetykany srebrnymi lub złotymi nićmi, wyrabiany w Słucku (w dawnym Wielkim Księstwie Litewskim), noszony dawniej przez szlachtę polską na kontuszu; potocznie: każdy pas kontuszowy»∆ Pas rycerski «składowa część stroju rycerza, będąca oznaką jego godności»◊ pot. Brać nogi za pas «zacząć uciekać, umykać»◊ Popuszczać pasa «pozwalać sobie na obfite jedzenie, objadać się; pozwalać sobie na większe wydatki na jedzenie»◊ Zaciskać pasa «ograniczać swoje wydatki, zwłaszcza na jedzenie, oszczędzać»◊ Coś (np. wiosna, święta, egzaminy) jest za pasem «coś wkrótce nastąpi, już się zbliża»□ Za króla Sasa jedz, pij i popuszczaj pasa.2. «długi kawałek skóry, tkaniny, papieru itp., służący do spinania, łączenia, podtrzymywania czegoś»Pasy uprzęży, plandeki.
Pasy ochronne, pasy bezpieczeństwa (w samolocie, w samochodzie).
Karabin wisiał na rzemiennym pasie.
∆ Pas napędowy, transmisyjny «cięgno w postaci pasa płaskiego (taśmowego) lub klinowego (tj. o trapezowym przekroju) nakładane na koło pędni i służące do przekazywania napędu»∆ ogr. Pas lepowy «papierowa opaska posmarowana specjalnym lepikiem, nakładana na pień drzewa, służąca do wyłapywania gąsienic szkodników»3. «powierzchnia w kształcie wąskiego, długiego prostokąta; gruba linia, smuga, pręga»Pas lasu, łąki, pola, żyta.
Sukienka, materiał w kolorowe pasy.
∆ Ochronny pas leśny «obszar lasów sadzonych specjalnie w postaci pasa o różnej szerokości i długości, utrzymywany na terenie bezleśnym w celu polepszenia jego warunków klimatycznych»∆ Pas ruchu (pojazdów) «część jezdni, równoległa do osi drogi lub ulicy, niezbędna do bezpiecznego ruchu jednego pojazdu lub rzędu pojazdów»∆ Pas rozdzielczy «drogowy pas zieleni (czasem z żywopłotem lub z barierą ochronną) oddzielający części jezdni o przeciwnych kierunkach ruchu»∆ Pas startowy «betonowa, gładka droga w kształcie wydłużonego prostokąta, ułożona na lotnisku, służąca do startu i lądowania samolotów»∆ mors. Pas przybrzeżny «obszar morza o określonej szerokości, uznawany za należący do państwa, do którego wybrzeży przylega; wody terytorialne»∆ polit. Pas neutralny «obszar, którego nie obejmują działania wojenne»∆ Pas graniczny «teren przylegający do granicy o prawnie określonej szerokości, na którym obowiązują specjalne przepisy»4. «miejsce dokoła tułowia powyżej bioder; linia na ubraniu w okolicy talii, zaznaczona szwem lub paskiem; talia»Objętość w pasie.
Wąski, szeroki w pasie.
Szarfa zawiązana w pasie.
Rozebrać się do pasa.
Broda do pasa.
Trawa po pas wysoka.
Zapadać się po pas w śnieg.
Brodzić po pas w wodzie.
◊ Kłaniać się, zginać się w pas «kłaniać się nisko, zginać się w ukłonie»5. tylko w lm «odpowiednio oznakowane przejście dla pieszych przez jezdnię (zwykle w postaci białych linii namalowanych w poprzek jezdni); zebra»Wypadek zdarzył się na pasach.
* anat. Pas barkowy «zespół kości tułowia kręgowców służący do umocowania kończyn piersiowych (przednich, górnych); obręcz barkowa»∆ Pas miednicowy (miedniczny) «zespół kości lub elementów chrzęstno-kostnych tułowia kręgowców, służący do umocowania kończyn miednicznych (tylnych, dolnych); u gadów, ptaków i ssaków składa się z dwu symetrycznych kości miednicznych połączonych z krzyżowym odcinkiem kręgosłupa; obręcz miedniczna»II[wym. pa] n ndm1. «krok taneczny»Wykonać taneczne pas.
Walc na trzy pas.
2. sport. «w szermierce: wysunięcie lewej nogi przed prawą»‹fr.›IIIm ndm pot. m IV, D. -u, Ms. \passie; lm M. -y«w grze w karty: oświadczenie, że się chwilowo rezygnuje z dalszej licytacji lub gry»W tej licytacji nie było pasów.
przen. «wycofanie się z czegoś, zrezygnowanie z dalszego udziału w czymś»‹fr.›
Słownik języka polskiego . 2013.
