pod

«przyimek łączący się z rzeczownikami (lub innymi wyrazami pełniącymi ich funkcję) w narzędniku lub bierniku»

1. «tworzy wyrażenia określające zlokalizowanie lub skierowanie czegoś poniżej jakiegoś przedmiotu oraz wyrażenia oznaczające przedmiot osłaniający coś lub kogoś»

Pływać pod wodą.

Wejść pod stół.

Szukać czegoś pod szafą.

Pod oknami rosły kwiaty.

Wpaść pod samochód.

Napalić pod kuchnią.

Sukienka pod szyję.

Iść pod parasolem.

Leżeć pod kołdrą.

Schronić się pod drzewo.

Nosił pod marynarką ciepły sweter.

∆ Budynek pod dachem «nowo postawiony budynek, który pokryto już dachem»

∆ Budynek pod blachą, strzechą itp. «budynek mający dach kryty blachą, strzechą itp.»

◊ Wychwalać kogoś, coś pod niebiosa «chwalić kogoś ponad miarę»

2. «tworzy wyrażenia określające zlokalizowanie czegoś w pobliżu jakiegoś przedmiotu, zwykle górującego pod względem wielkości, wysokości itp.»

Dom pod lasem.

Bitwa pod Grunwaldem.

Mieszkać pod Warszawą.

Stać pod ścianą.

Odprowadził ją pod sam dom.

◊ Mieć coś pod bokiem «mieć do czegoś blisko»

◊ Mieć coś pod ręką «mieć coś blisko, w zasięgu ręki»

3. «tworzy wyrażenia oznaczające kierunek wiodący ku czemuś, przeciwny czemuś, często połączony z oporem, trudnościami itp.»

Płynąć pod prąd.

Patrzeć na coś pod światło.

Biec pod wiatr.

Iść pod górę.

◊ Rzucać komuś kłody pod nogi «złośliwie komuś w czymś przeszkadzać, utrudniać coś»

4. «tworzy wyrażenia odnoszące kształt, lokalizację czegoś do modelu przestrzennego, układu orientacyjnego»

Domy ustawione równo, pod linię.

Ulica skręca pod kątem prostym.

5. «tworzy różne oznaczenia czasu, zwykle określające bliskość czegoś»

Mężczyzna pod czterdziestkę.

Pod wieczór wiatr zaczął się wzmagać.

Spotkali się pod koniec miesiąca.

Miało się już pod jesień.

◊ Pod (czyjąś) nieobecność «w czasie czyjejś nieobecności»

6. «tworzy wyrażenia oznaczające przyczynę czegoś, wpływ na dzianie się czegoś, przedmiot ten wpływ wywierający, narzędzie działania»

Drzwi ustąpiły pod naciskiem ręki.

Aresztowano go pod zarzutem kradzieży.

Uginał się pod ciężarem.

Drzewo padło pod siekierą.

Przyszła pod pretekstem pożyczenia soli.

◊ Być, działać itp. pod wpływem chwili «ulegać przelotnemu nastrojowi, działać nierozważnie, bez głębszego namysłu»

◊ pot. Być pod muchą, pod dobrą datą «być pod wpływem alkoholu; być pijanym»

7. «tworzy wyrażenia oznaczające cel do osiągnięcia, poddanie skutecznemu działaniu»

Oddać projekt pod dyskusję, pod głosowanie.

Wziąć coś pod rozwagę.

8. «tworzy wyrażenia oznaczające kierowanie, zarządzanie, nadzór, opiekę, ochronę, zabezpieczenie»

Delegacja pod przewodnictwem Nowaka.

Orkiestra pod dyrekcją Witolda Rowickiego.

Pracować pod kontrolą.

Studiował pod kierunkiem słynnego profesora.

Służył pod dowództwem kapitana Kowalskiego.

Urodził się pod znakiem Wagi.

Dzieci bawiły się pod okiem babci.

Lato upłynęło pod znakiem słońca.

◊ Urodzić się pod szczęśliwą gwiazdą «mieć szczęście w życiu»

◊ Pływać pod czyjąś banderą «pracować na statku należącym do floty określonego państwa»

◊ pot. Mieć pod sobą kogoś, coś «kierować kimś, zarządzać czymś»

9. «tworzy wyrażenia oznaczające zagrożenie czegoś karą, ograniczenie czegoś warunkiem, nałożenie na kogoś (przyjęcie na siebie) szczególnego obowiązku»

Przejście zabronione pod karą administracyjną.

Nakazano mu wyprowadzić się pod groźbą eksmisji.

Możesz wyjechać pod warunkiem, że wykonasz pracę.

Pod żadnym warunkiem nie mogę się na to zgodzić.

Pod względem materialnym powodziło im się dobrze.

Świadkowie zeznawali pod przysięgą.

Powiem ci to, ale pod sekretem.

Zobowiązał się do tego pod słowem.

10. «tworzy wyrażenia obejmujące imiona, nazwiska, nazwy, tytuły i różne oznaczenia odnoszące się do osób, instytucji, dzieł itp.»

Sklep pod nazwą „Sezam".

Kościół pod wezwaniem Matki Boskiej.

Powieść pod tytułem „Krzyżacy".

Znano ją pod panieńskim nazwiskiem.

Pisał pod pseudonimem.

Wysłać list pod czyimś adresem.

Tę książkę znajdziesz pod sygnaturą 860.

11. «tworzy wyrażenia oznaczające pierwowzór, model, szczególny sposób uporządkowania, wyobrażenie czegoś»

Tańczyć pod melodię walca.

Dobrać torebkę pod kolor sukni.

◊ pot. Malować, pisać itp. pod kogoś a) «malować, pisać itp. naśladując kogoś» b) «malować, pisać itp. schlebiając czyimś gustom»

◊ Wypić pod coś a) «wypić alkohol biorąc coś jako zakąskę (np. pod śledzika)» b) «wypić alkohol wznosząc toast za powodzenie kogoś lub jakiejś sprawy, dla uczczenia kogoś lub czegoś (np. pod miłe spotkanie)»

12. «tworzy wyrażenia oznaczające umieszczenie czegoś na końcu tekstu»

Położyć swój podpis pod listem.

Umieścić swe nazwisko pod kontraktem.

Przyłożyć pieczęć pod umową.