- położyć
- dk VIb, \położyćżę, \położyćżysz, \położyćłóż, \położyćżył, \położyćżony1. «umieścić coś na czymś, zwykle poziomo, na płask; kładąc oprzeć coś na czymś»
Położyć chleb na stole.
Położyć dłonie na klawiszach.
Położyć rękę na sercu, palec na ustach.
Położyć gazetę obok książki.
◊ Położyć akcent, nacisk na coś «zwrócić na coś szczególną uwagę, uznać coś za szczególnie ważne; zaakcentować coś»◊ Położyć karty na stół «ujawnić swoje zamiary, plany»◊ Położyć koniec, kres, tamę czemuś «spowodować zaprzestanie czegoś, zakończyć, powstrzymać coś, nie dopuścić do czegoś»◊ Położyć krzyżyk na czymś «zrezygnować z czegoś»◊ Położyć na czymś rękę, pot. łapę «wziąć coś w posiadanie, władanie, pod swój nadzór»◊ Położyć podpis, imię, nazwisko, inicjały itp. «podpisać się, napisać na czymś imię, nazwisko, inicjały itp.»◊ Położyć pieczęć na czymś «opieczętować coś»◊ Położyć zasługi w jakiejś dziedzinie «uczynić, zdziałać wiele dobrego w jakiejś dziedzinie»◊ Coś (np. miejscowość, budynek) jest położone gdzieś, jakoś (np. w lesie, nad rzeką, w górach, wysoko, malowniczo) «coś znajduje się, leży gdzieś, na jakimś terenie»2. «postawić, wystawić, wybudować; ułożyć, założyć»Położyć fundamenty, mury.
Położyć podłogi.
Położyć tory kolejowe, tramwajowe.
◊ Położyć kamień węgielny, podwaliny czegoś a. pod coś «dać mocne podstawy czemuś; zapoczątkować coś»3. «zmienić pionową pozycję czegoś na poziomą; obalić, pochylić, przechylić, przewrócić; umieścić kogoś w pozycji leżącej gdzieś, na czymś»Huragan położył pokotem drzewa.
Położyć kogoś do łóżka.
Położyła dzieci spać.
◊ Położyć uszy po sobie «stać się pokornym, potulnym; przycichnąć, zamilknąć, ustąpić, stchórzyć»◊ Położyć kogoś na obie łopatki «pokonać kogoś w walce zapaśniczej; zwyciężyć kogoś zdecydowanie»◊ Położyć trupem, na miejscu itp. «zabić»4. pot. «spowodować upadek czegoś, przyczynić się do niepowodzenia czegoś; zaprzepaścić coś»Położyć rolę, sztukę.
Położyć jakąś akcję, imprezę, sprawę przez nieudolność, przez brak środków finansowych itp.
położyć się1. «zająć pozycję leżącą, poziomą; ułożyć się; udać się na spoczynek, pójść spać»Położyć się na plecach, na boku, na wznak.
Położyć się na kocu, na słońcu, w cieniu.
Położyć się spać.
Położyć się do łóżka.
Poczuł się źle, musiał się położyć.
◊ Położyć się i już nie wstać «umrzeć»2. «pochylić się, obalić się»Samolot położył się w gwałtowny skręt.
Jacht, statek położył się na burtę.
◊ lotn. mors. Położyć się na nowy kurs «o statku, samolocie itp.: zostać skierowanym na nowy kurs»
Słownik języka polskiego . 2013.
