- prawo
- In III, Ms. \prawowie; lm D. praw1. zwykle blm «ogół przepisów, norm prawnych regulujących stosunki między ludźmi danej społeczności, określających zasady ich postępowania lub zawierających zakazy, których naruszenie zagrożone jest karą; prawodawstwo»
Prawo nowożytne, średniowieczne.
Prawo polskie, francuskie, angielskie.
Majestat, moc, powaga prawa.
Reguły, normy prawa.
Rządzić się prawem.
∆ Prawo administracyjne «ogół norm regulujących działalność organów zarządu państwowego»∆ Prawo autorskie «ogół przepisów prawnych określających uprawnienia przysługujące autorowi dzieła artystycznego, literackiego i naukowego oraz regulujących stosunki wynikające z powstania danych dzieł»∆ Prawo cywilne «ogół przepisów normujących stosunki osobowe i majątkowe jednostki»∆ Prawo finansowe a. skarbowe «ogół norm prawnych regulujących stosunki społeczne powstające w procesie gromadzenia i wydatkowania środków pieniężnych przez państwo»∆ Prawo karne «przepisy zawierające zakazy i nakazy, których naruszenie lub niespełnienie zagrożone jest karą; ogół norm określających postępowanie karne organów państwowych wobec obywateli naruszających te przepisy»∆ Prawo międzynarodowe «ogół norm określających stosunki między państwami»∆ Prawo państwowe «dział prawa regulujący podstawowe instytucje ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego; określa podmiot władzy państwowej oraz uprawnienia i obowiązki obywateli»∆ Prawo rodzinne «zespół norm prawnych regulujących stosunki prawne dotyczące małżeństwa, stosunki między rodzicami i dziećmi, adopcję i opiekę»∆ Prawo rzeczowe «ogół przepisów prawnych dotyczących własności, użytkowania itp. przedmiotów ruchomych i nieruchomych przez obywateli»∆ Prawo wojenne «część prawa międzynarodowego regulująca uprawnienia i obowiązki państw uczestniczących w konflikcie zbrojnym»∆ Prawo wyborcze «ogół przepisów dotyczących systemu wyborów do władz państwowych lub samorządowych; uprawnienie do dokonania aktu wyborczego (prawo wyborcze czynne); możność zostania wybranym (prawo wyborcze bierne)»∆ Prawo zwyczajowe «nie pisane normy prawne, uznane w danej społeczności za obowiązujące»∆ W imieniu prawa «formuła używana przez osoby działające z polecenia organów wymiaru sprawiedliwości»∆ hist. Prawo rzymskie «ogół przepisów obowiązujących w starożytnym Rzymie, skodyfikowanych w VI w., a zmodyfikowanych przez średniowiecznych prawników, głównie włoskich»◊ Litera prawa «przepis prawny ujmowany od strony wyłącznie formalnej»◊ W obliczu prawa «wobec prawa, w odniesieniu do prawa»◊ Wyjąć kogoś spod prawa «pozbawić kogoś ochrony prawnej, opieki prawa, możności odwoływania się do organów wymiaru sprawiedliwości»2. «norma prawna; ustawa, przepis, zakaz, nakaz»Zbiór, system praw.
Nadać, uchwalić ustanawiać, spisywać prawa.
Omijać, naruszać, łamać, gwałcić prawa.
Przestrzegać praw.
Sądzić według prawa.
Stosować się do praw.
Ścigać kogoś prawem.
Uchylić prawo.
Wyłamać się spod prawa.
Prawo obowiązuje, ustaje, wygasa, traci moc.
Coś jest przewidziane prawem.
◊ Wilcze prawo «przemoc, bezprawie»◊ Prawo pięści, prawo dżungli «panowanie bezprawia, przemocy; władza silniejszego»◊ Prawem kaduka «bezprawnie, niezasłużenie»◊ pot. Psie prawo «obowiązek wynikający z czyjejś zależności od kogoś; obowiązek, który bezwarunkowo należy spełnić»3. «nauka prawa, o prawie, studia nad prawodawstwem; wydział uniwersytetu zajmujący się tą nauką»Wydział prawa.
Studia, egzaminy z prawa.
Studiować, ukończyć prawo.
Uczyć się prawa.
Zapisać się, chodzić na prawo.
4. «uprawnienie przysługujące osobie fizycznej lub prawnej; słuszne roszczenie, przywilej»Prawa publiczne, obywatelskie.
Prawa małżeńskie, rodzicielskie, spadkowe, ubezpieczeniowe.
Słuszne, należne prawa.
Prawa obywatela, pracownika.
Prawo pierwokupu.
Prawo pierwszeństwa przejazdu.
Prawo do nauki, do urlopu.
Korzystać z prawa.
Nabyć, rościć, tracić prawo.
Pozbawić kogoś wszelkich praw.
Przyznać komuś, zastrzec sobie prawo do czegoś.
Upominać się o swoje prawa.
Zawiesić kogoś w prawach.
Zrzec się praw do czegoś.
Młodość, starość ma swoje prawa.
∆ Prawo jazdy «uprawnienie do prowadzenia pojazdu mechanicznego»∆ Prawo łaski «uprawnienie do złagodzenia lub darowania kary prawomocnie orzeczonej przez sąd, przysługujące zazwyczaj głowie państwa»∆ Prawo obywatelstwa «przywilej przynależności do danego państwa lub miasta»◊ Czuć się w prawie «uważać się za uprawnionego do czegoś; być uprawnionym do czegoś»◊ Dochodzić prawa do czegoś, dochodzić swoich praw «walczyć o to, co się komuś należy zgodnie z prawem»◊ Mieć prawo do czegoś, do kogoś «być uprawnionym do wykonywania, do robienia czegoś, do korzystania z czegoś, do rozporządzania czymś, kimś»◊ Jakim prawem? «na jakiej podstawie?; dlaczego?»5. częściej w lm «zasady, prawidłowości rządzące światem, procesami przyrodniczymi i społecznymi, stanowiące cel badań naukowych»Prawa naturalne, biologiczne, fizyczne, ekonomiczne, społeczne.
Prawa natury.
Badać, odkryć, sformułować jakieś prawo.
Podlegać prawom materii, prawom przyrody.
IIzwykle w wyrażeniach: Na prawo, w prawo «w prawą stronę, po prawej stronie»Iść, kierować się, skręcić w prawo a. na prawo.
Na prawo widać las.
Na prawo od budynku jest sad.
◊ Na prawo i (na) lewo «wszędzie, dokoła, tu i tam; bez umiaru, rozrzutnie»◊ pot. W prawo i w lewo «w różny sposób, na wszystkie sposoby; i tak, i siak»◊ Albo w prawo, albo w lewo «albo tak, albo inaczej; tak albo siak (trzeba się zdecydować)»
Słownik języka polskiego . 2013.
