przetrzeć

dk XI, \przetrzećtrę, \przetrzećtrzesz, \przetrzećtrzyj, \przetrzećtarł, \przetrzećtarty - przecierać ndk I, \przetrzećam, \przetrzećasz, \przetrzećają, \przetrzećaj, \przetrzećał, \przetrzećany

1. «przesunąć czymś miękkim, gładkim po powierzchni czegoś; trąc, pocierając oczyścić, osuszyć lub wypolerować coś; wytrzeć»

Przetrzeć załzawione oczy.

Przecierać okulary.

Przetrzeć czoło chustką.

Przetrzeć podłogę szmatą.

Przetrzeć buty do połysku.

◊ Przetrzeć drogę, szlak, ścieżkę itp. «jadąc jakąś drogą przed innymi, uczynić ją łatwiejszą do przebycia, przejezdną; utorować drogę»

2. «przepuściwszy przez sito, oczyścić coś, rozdrobnić, uzyskać jednolitą masę»

Przetrzeć jarzyny, owoce.

3. zwykle w imiesł. biernym «częstym tarciem, noszeniem, używaniem nieco zniszczyć, podrzeć, podziurawić coś»

Rękawy przetarte na łokciach.

4. techn. «zwykle w odniesieniu do drewna: porżnąć piłą w tartaku; popiłować, rozpiłować»

Przecierać kłody na deski.

przetrzeć się - przecierać się

1. «ulec częściowemu zniszczeniu, zdarciu, podziurawieniu na skutek tarcia, noszenia, używania»

Spodnie przecierają się na kolanach.

Buty przetarły się na zgięciach.

2. «stać się jaśniejszym, wyraźniejszym, bardziej widocznym spoza jakiejś przesłony (np. spoza chmur); przejaśnić się»

Niebo się przetarło.

∆ nieos.

pot. Przeciera się «zaczyna się robić dobra pogoda, znikają chmury; wypogadza się, przejaśnia się»

3. «nabrać kultury, ogłady, poloru, doświadczenia w obcowaniu z ludźmi, zwłaszcza w podróżach»

Przetrzeć się w świecie, między ludźmi.