przez

«przyimek łączący się z rzeczownikami (lub innymi wyrazami w ich funkcji) w bierniku»

1. «będący wykładnikiem relacji przestrzennej między wykonawcą czynności a początkiem i końcem drogi ruchu lub między wykonawcą czynności a przeszkodą (przegrodą)»

Iść przez most, przez plac.

Przepływać przez jezioro.

Przełazić przez płot.

Skoczyć przez rów.

Brnąć przez błoto, piachy.

Wpuścić kogoś przez bramę.

Przekręcić ser przez maszynkę.

Słońce zagląda przez okno.

Słyszeć przez ścianę rozmowę.

Zajrzeć przez szybę, oszklone drzwi.

Mieszkać z kimś przez podwórko, przez drogę.

Pokój łączył się przez sień ze sklepem.

◊ Mówić przez zęby «mówić ironicznie cedząc słowa»

◊ Lecieć przez ręce «o kimś nieprzytomnym, zemdlonym, bezwładnym»

◊ Śmiać się przez łzy «śmiać się będąc w rzeczywistości smutnym»

◊ Widzieć jak przez mgłę «widzieć niewyraźnie»

◊ Mówić przez sen «mówić śpiąc, we śnie»

2. «będący wykładnikiem relacji między czynnością a sposobem wykonania, narzędziem, przedmiotem lub wykonawcą pośredniczącym w działaniu»

Rozmawiać przez telefon.

Słuchać muzyki przez radio.

Patrzeć przez lunetę.

Był porzucony przez rodziców.

Przesłać wiadomość przez kolegę.

Dzieci odmieniały wyraz przez przypadki.

◊ Robić coś (np. mówić, nawoływać, pytać) jeden przez drugiego «robić coś (np. mówić, nawoływać, pytać itp.) na wyścigi, nie zwracając uwagi na innych»

3. «oznaczający relację między czynnością a czasem jej trwania»

Mówić o kimś przez cały wieczór.

Nie przychodzić do kogoś przez miesiąc.

Pamiętać o kimś przez kilka lat.

Zawahać się przez chwilę.

4. «będący wykładnikiem relacji przyczynowej między faktami wyrażonymi w zdaniu»

Przez niego straciła zdrowie.

Oczernić kogoś przez zazdrość.

Poznać kogoś przez przypadek.

◊ Rozumieć coś przez coś «mieć coś na myśli wypowiadając jakieś słowa»

5. «w konstrukcjach biernych: tworzący wraz z rzeczownikiem (podmiotem konstrukcji czynnej) dopełnienie bliższe, często dopełnienie sprawcy»

Był źle traktowany przez opiekuna.

Wypracowanie było czytane przez ucznia.

Wymknął się nie zauważony przez nikogo.

6. «wyznaczający relację między czynnikami działań arytmetycznych»

Podzielić 100 przez 5.

Pomnożyć podstawę trójkąta przez jego wysokość.