ramię

n V, D. \ramięmienia; lm M. \ramięmiona, D. \ramięmion

1. «staw łączący łopatkę z barkiem wraz z otaczającym go mięśniem; bark»

Szerokie, wąskie, spadziste, proste ramiona.

Iść z czymś (np. ze strzelbą, z kosą) na ramieniu.

Przewiesić, przerzucić coś (np. płaszcz, torbę) przez ramię.

Zarzucić coś (np. szal, chustkę) na ramiona.

Wciągnąć, wtulić głowę w ramiona.

∆ Na ramię broń «komenda wojskowa wyrażająca rozkaz oparcia broni o ramię, bark»

◊ Mieć duszę na ramieniu «być w strachu, bać się»

◊ Z duszą na ramieniu (np. iść, przyjść dokądś) «bojąc się (np. iść, przyjść dokądś)»

◊ Ramię w ramię (z kimś); ramię przy ramieniu (np. iść, walczyć) a) «bardzo blisko siebie; jeden tuż obok drugiego (np. iść, walczyć)» b) «razem, wspólnie, solidarnie dążąc do jednego celu (np. działać)»

◊ Rzucić komuś odpowiedź, spojrzenie przez ramię, odpowiedzieć przez ramię «odpowiedzieć komuś, spojrzeć na kogoś, stojąc do kogoś tyłem lub bokiem i odwracając tylko głowę; odpowiedzieć komuś, spojrzeć na kogoś lekceważąco, od niechcenia»

◊ Wzruszyć ramionami «zareagować na coś charakterystycznym ruchem ramion, wyrażając w ten sposób lekceważenie, pogardę»

◊ Klepać, poklepywać kogoś po ramieniu «traktować kogoś protekcjonalnie, lekceważyć kogoś»

2. «część kończyny górnej, od barku do stawu łokciowego; potocznie: cała ręka»

Opaska na ramieniu.

Ująć kogoś pod ramię.

Oprzeć się, wesprzeć się na czyimś ramieniu.

Wyciągnąć, wyrzucić, skrzyżować ramiona.

Zarzucić komuś ramiona na szyję.

Objąć, otoczyć kogoś ramionami.

◊ Podać komuś ramię, służyć komuś ramieniem «nadstawić rękę zgiętą w łokciu w celu poprowadzenia kogoś (np. do stołu)»

◊ Porwać, wziąć kogoś w ramiona, tulić kogoś w ramionach «objąć kogoś rękami tuląc do siebie, przyciskać do siebie trzymając kogoś w objęciach»

◊ Paść, rzucić się sobie w ramiona «objąć się, uściskać się wzajemnie»

◊ Przyjąć kogoś z otwartymi ramionami «przyjąć kogoś gościnnie, serdecznie, z radością»

◊ Działać, występować z czyjegoś ramienia «działać, występować z czyjegoś upoważnienia, polecenia, w czyimś imieniu, jako przedstawiciel, pełnomocnik»

przen. «siła, zwłaszcza wojskowa»

Zbrojne ramię narodu.

Dosięgło go ramię sprawiedliwości.

3. «część ubrania okrywająca miejsce od szyi do stawu barkowego»

Poszerzyć, zwęzić (np. suknię, ubranie) w ramionach.

Zaokrąglone, wypchane ramiona żakietu.

4. «to, co kształtem przypomina wyciągniętą rękę (w lm: rozłożone ręce); odnoga, rozgałęzienie»

Ramię drogowskazu, krzyża.

Świecznik o kilku ramionach.

Ramiona rzeki, drzew.

∆ fiz. Ramię siły «najmniejsza odległość linii działania siły od danego punktu (bieguna)»

∆ mat. Ramię kąta «jedna z półprostych tworzących kąt»

∆ żegl. Ramię kotwicy «element kotwicy zakończony łapą z pazurem, który po rzuceniu kotwicy zahacza się o dno»

5. «element lub część elementu maszyny, urządzenia poruszającego się ruchem obrotowym lub mającego możliwości niewielkiego obrotu»

Ramię dźwigu, koparki, obrabiarki.

Ramię semafora.

Ramię cyrkla.

Ramię wycieraczki w samochodzie.

Ramię śmigła.

Ramię adaptera.

∆ Ramię koła «pręt (np. w rowerze) łączący piastę z wieńcem; szprycha»

6. zool. «u niektórych głowonogów, szkarłupni itp.: wyrostek ciała będący narządem ruchu lub narządem chwytnym»

Ramiona hydry.