- sąd
- m IV, D. -u, Ms. sądzie; lm M. -y1. «państwowy organ wymiaru sprawiedliwości; zespół sędziów»
Sąd apelacyjny, kasacyjny, rewizyjny.
Sąd cywilny, karny.
Sąd wojewódzki.
Sąd dla nieletnich.
Prezes sądu.
Skład sądu.
Wyrok sądu.
Pozew, wezwanie do sądu.
Sąd bada, rozpatruje sprawę.
Sąd orzekł, postanowił.
∆ Sąd doraźny «sąd powoływany w okresie zagrożenia bezpieczeństwa państwa, rozpatrujący sprawy karne z zastosowaniem skróconej procedury i uprawniony do orzekania surowszych kar aniżeli sąd powszechny; nie przewidziany w polskim ustawodawstwie»∆ Sąd honorowy «sąd powołany przez strony lub na mocy przepisów prawnych do rozstrzygania spraw dotyczących głównie obrazy honoru»∆ Sąd koleżeński «osoby wyłonione spośród członków jakiejś społeczności (np. studenckiej, zakładowej) w celu rozstrzygania sporów między kolegami i orzekania o naruszeniach norm danej społeczności przez jej członków»∆ Sąd Najwyższy «naczelny organ sądowy w Polsce sprawujący nadzór w zakresie orzecznictwa nad działalnością wszystkich sądów»∆ Sąd polubowny «sąd, którego skład wyznaczyły umawiające się strony, powołany do rozstrzygnięcia ich sporu majątkowego»∆ Sądy powszechne «sądy rozpatrujące wszystkie sprawy karne i cywilne, z wyjątkiem spraw wyłączonych dla innych sądów albo organów»∆ Sąd przysięgłych «sąd, w którym sprawą kieruje sędzia zawodowy, a o winie decyduje zespół obywateli powołanych do ławy przysięgłych; w Polsce dziś nie istnieje»∆ wojsk. Sąd polowy «sąd wojenny działający w wyższej wojskowej jednostce organizacyjnej (w brygadzie, dywizji lub korpusie)»∆ Sąd wojenny «sąd wojskowy działający w trybie doraźnym, powołany do sądzenia spraw w czasie wojny lub stanu wyjątkowego»∆ Sąd wojskowy «sąd złożony z wojskowych, rozpatrujący sprawy karne o przestępstwa popełnione przez wojskowych w służbie czynnej i sprawy osób oskarżonych o szpiegostwo»∆ hist. Sąd grodzki a) «w dawnej Polsce: sąd, w którym sprawy z artykułów grodzkich i sprawy szlachty nieosiadłej rozstrzygał sędzia wyznaczony przez starostę» b) «w Polsce międzywojennej: sąd pierwszej instancji rozpatrujący sprawy cywilne i karne mniejszej wagi; restytuowany w 1945 r., istniał do r. 1950»∆ Sąd okręgowy «w Polsce międzywojennej: sąd rozpatrujący w pierwszej instancji poważniejsze sprawy cywilne i karne oraz środki odwoławcze od orzeczeń sądów grodzkich i postanowień sędziów śledczych: restytuowany w 1945 r., istniał do 1950 r.»∆ Sąd skorupkowy «w starożytnych Atenach: sąd skazujący na wygnanie obywateli niebezpiecznych dla demokracji, odbywający się przez głosowanie za pomocą glinianych tabliczek (skorupek), na których wypisywano nazwiska obwinionych; ostracyzm»∆ rel. Sąd boży «w średniowieczu: poddawanie podejrzanego próbie ognia lub wody, w przekonaniu, że Bóg go wybawi, jeżeli jest niewinny»∆ Sąd ostateczny «w wielu religiach: sąd, którego ma dokonać Bóg nad całą ludzkością przy końcu świata»przen. «wielkie zamieszanie; urwanie głowy»◊ Ciągać się, włóczyć się, wodzić się po sądach «procesować się»◊ Iść pod sąd; odpowiadać, stawać przed sądem «być pociągniętym do odpowiedzialności sądowej; być sądzonym»◊ Oddać pod sąd, stawić przed sąd, podać, pozwać, zaskarżyć kogoś do sądu «spowodować wszczęcie przeciwko komuś postępowania sądowego»◊ Pójść (z czymś) do sądu; sprawa poszła do sądu «przekazać sprawę sądowi do rozstrzygnięcia; sprawa została przekazana sądowi»2. «przeprowadzenie rozprawy sądowej, sądzenie; rozprawa sądowa, proces»Sąd nad zdrajcą.
◊ przestarz. Odprawiać, odbywać sąd na kimś «sądzić kogoś»3. «gmach będący siedzibą organu wymiaru sprawiedliwości»Wejść do sądu.
4. «zdanie, opinia o czymś, ocena czegoś; pogląd, przekonanie»Bezstronny, fałszywy, jasny, krytyczny, pochopny, przemyślany, trafny, zdrowy sąd.
Sąd opinii publicznej, potomności.
Sąd o literaturze, o pisarzu, o wypadkach.
Ktoś bezstronny, ostrożny w sądzie, w sądach.
Sformułować, złagodzić, sprostować, wypowiedzieć (swój) sąd.
Wyrobić sobie sąd o kimś, o czymś, w jakiejś sprawie.
Pomylić się, upewnić się w swym sądzie.
◊ Wydać sąd o kimś, o czymś «wypowiedzieć swoje zdanie, opinię o kimś, o czymś»5. log. «znaczenie zdania oznajmującego lub samo to zdanie»
Słownik języka polskiego . 2013.
