- siebie
- (D.), CMs. sobie, B. siebie a. się, N. sobą1. «zaimek zwrotny, wskazujący na identyczność dopełnienia z podmiotem»
Widział siebie w lustrze.
Nie widzę siebie w tej roli.
Nie dopuszczał nikogo do siebie.
Nie dał robić z siebie pajaca.
Bronił się z właściwym sobie męstwem.
Nie wiedział, co ma począć z sobą.
Mam żal do siebie.
Przynieś sobie krzesło.
◊ Iść, patrzeć itp. przed siebie «iść, patrzeć itp. w kierunku, w którym jest zwrócona osoba mówiąca»◊ Rzucić coś, spojrzeć itp. za (poza) siebie «rzucić coś, spojrzeć itp. do tyłu, w kierunku przeciwnym niż ten, w którym się zmierza lub jest się zwróconym»◊ Ujrzeć, zostawić itp. coś za (poza) sobą «ujrzeć, zostawić itp. coś w tyle, w kierunku przeciwnym niż ten, w którym się zmierza»◊ Być, znajdować się itp. u siebie; zaprosić kogoś, wrócić do siebie «być, znajdować się itp. we własnym domu, mieszkaniu; zaprosić kogoś, wrócić itp. do własnego domu, mieszkania»◊ Mieć kogoś, coś przy sobie, z(e) sobą, wziąć kogoś, coś z(e) sobą «mieć kogoś w swoim towarzystwie, mieć kogoś, coś do swojej bezpośredniej dyspozycji»◊ Mieć coś przed sobą a) «o czymś znajdującym się przed nami, w kierunku, w którym się zmierza lub w którym jest się zwróconym» b) «spodziewać się czegoś w przyszłości, mieć coś do przeżycia, doznania, otrzymania w przyszłości»◊ Mieć coś za sobą a) «o czymś znajdującym się z tyłu, w kierunku przeciwnym niż ten, w którym się zmierza lub w którym jest się zwróconym» b) «przeżyć, odbyć już coś; doznać, doświadczyć już czegoś»◊ Dojść, przyjść, wrócić do siebie «odzyskać przytomność, świadomość, zdrowie, równowagę ducha, siły, sprawność w działaniu»◊ Wyjść z siebie «zirytować się, rozzłościć się, stracić panowanie nad sobą»◊ Kłaść uszy po sobie a) «(zwykle o psie) układać uszy wzdłuż własnego ciała» b) «stawać się pokornym, potulnym, nie przeciwstawiać się komuś, czemuś, tchórzyć»◊ Wiedzieć coś po sobie «wiedzieć coś biorąc za miarę oceny swoje postępowanie, swoje reakcje, swój przykład»◊ Mieć to do siebie «wyróżniać się czymś, być czymś nacechowanym»◊ pot. Być jakimś (np. tęgim, krępym) w sobie «mieć jakąś (np. tęgą, krępą) budowę ciała»◊ posp. Robić pod siebie «o osobie chorej, niedołężnej (zwykle leżącej): nie panując nad swymi funkcjami fizjologicznymi, oddawać mocz, kał w pościel, nie do odpowiedniego naczynia»◊ rzad. Sam w sobie «wyrażenie uwydatniające odrębność czegoś, niepowiązanie z czymś innym»◊ Ręce przy sobie «formuła rozkazu: nie dotykaj kogoś; nie sięgaj po coś»□ Kto późno przychodzi, sam sobie szkodzi.2. «zaimek wyrażający wzajemność, odnoszący czynność do wielu podmiotów zdania lub podmiotu w lm»Zarobek podzielili równo pomiędzy siebie.
Dziewczęta przypadły sobie do serca.
Mówili sobie po imieniu.
Odnosili się do siebie serdecznie.
sobie «wyraz ekspresywny nadający wypowiedzi charakter potoczny lub bardziej poufały, bezceremonialny (np. dla wzmocnienia, uwydatnienia braku zainteresowania, lekceważenia itp.)»Był sobie zwykłym, przeciętnym człowiekiem.
Posiedział, ponudził i poszedł sobie.
Podjadł sobie jak nigdy.
Róbcie sobie, co chcecie.
◊ pot. Dobry sobie «wyrażenie ironiczne, oznaczające zniecierpliwienie mówiącego w stosunku do kogoś»◊ Taki sobie «przeciętny, niczym nie wyróżniający się»◊ (Ot) tak sobie «o czymś, co nie wykracza poza przeciętność, co nie wywołuje jakichś żywszych reakcji, zwłaszcza pozytywnych; przeciętnie, raczej słabo»◊ Niczego sobie «niezły, nie najgorszy; nieźle, nie najgorzej»
Słownik języka polskiego . 2013.
