się

1. «zaimek zwrotny będący formą biernika, używany zwykle przy czasownikach, odpowiadający formie siebie lub będący formą dopełniacza, używany rzadko, tylko przy czasownikach zaprzeczonych»

Widział się w lustrze. rzad. Nie widział się na tym stanowisku.

◊ Sam (sama, samo) przez się a) «bez dodatkowych czynników, elementów, okoliczności; oddzielnie, odrębnie»

To się rozumie samo przez się.

b) «z własnym udziałem, własną mocą, z własnej przyczyny, inicjatywy»

Żadne ciało nie poruszy się samo przez się.

2. «zaimek tworzący stronę zwrotną czasowników, wskazujący, że sprawca czynności jest jednocześnie jej odbiorcą lub nadający im odcień znaczeniowy wzajemności, wyrażając, że czynność jednego z jej sprawców skierowana jest na drugiego»

Położył się na tapczanie.

Ubrał się i wyszedł.

Chłopcy znali się od dawna.

Przeproście się i będzie spokój.

Psy goniły się po trawniku.

3. «zaimek nadający czasownikom odcień znaczeniowy intensywności, wzmacniający znaczenie czasownika bez się; występuje zwłaszcza w mowie potocznej, swobodnej»

Pytać się kogoś o coś.

Wrócił się bez potrzeby.

Dotknąć się czegoś brudnego.

4. «zaimek stanowiący część niektórych czasowników, nie nadający im znaczenia strony zwrotnej, np. bać się, śmiać się, wahać się»

5. «zaimek tworzący z formą 3. osoby lp czasowników (także nieprzechodnich) orzeczenie zdań bezpodmiotowych»

Zrobiło się późno.

Do lasu idzie się stąd na lewo.

Mówi się, że…

6. «zaimek tworzący w połączeniu z czasownikiem formy o znaczeniu biernym»

Wychowywał się u dziadków.

Dom się buduje od roku.

Podniosły się okrzyki zachwytu, głosy protestu.