- siła
- Iż IV, CMs. sile; lm D. sił1. «energia fizyczna lub duchowa, zdolność do wysiłku, do działania, możność podołania czemuś; moc»
Siły żywotne.
Herkulesowa, nadludzka, tytaniczna siła.
Świeże, niespożyte siły.
Wątłe siły.
Siły natury, przyrody.
Dobywać ostatka sił, ostatnich sił.
Gonić ostatkiem sił, resztkami sił.
Leżeć, padać itp. bez sił.
Być u kresu sił.
Siły komuś nie dopisują.
Mieć siłę, nie mieć siły do udźwignięcia czegoś.
Mieć siłę w rękach.
Nabierać sił po chorobie.
Wyrabiać sobie siłę mięśni.
Mierz siłę na zamiary, nie zamiar według sił. (Mickiewicz)
∆ Siła nadprzyrodzona, niebieska, nieziemska «siła uważana za inną niż prawa natury; czynnik nadprzyrodzony»∆ ekon. Siły wytwórcze «w terminologii marksistowskiej: środki produkcji wraz z technicznymi metodami wytwarzania oraz sami ludzie ze swą umiejętnością posługiwania się nimi»∆ praw. Siła wyższa «zdarzenie, któremu nie można zapobiec nawet przy największych staraniach, np. klęska żywiołowa»przen. «okoliczności zmuszające kogoś do czegoś»∆ psych. Siła woli «cecha charakteru polegająca na wytrwałym i konsekwentnym dążeniu do wytkniętych sobie celów»◊ Coś przechodzi, przerasta czyjeś siły «ktoś nie jest w stanie czegoś zrobić, komuś nie starcza na coś siły»◊ Czuć się na siłach (coś zrobić) «uważać, że się ma siły do czegoś, że się może coś zrobić»◊ Ktoś jest w sile wieku «ktoś jest dorosły, dojrzały, w pełnym rozkwicie»◊ Opadać z sił «tracić siły, słabnąć»◊ Praca ponad (nad) siły «praca wymagająca większego wysiłku, niż na to pozwalają czyjeś siły bez uszczerbku dla zdrowia»◊ Próbować swoich sił w czymś, na jakimś polu «zaczynać coś robić, zaczynać gdzieś pracować; działać na jakimś polu jako nowicjusz»◊ Robić coś, chodzić, wstawać itp. o własnych siłach, o własnej sile «robić coś, chodzić, wstawać itp. bez niczyjej pomocy, samodzielnie»◊ Co sił, co siły, ile sił «z największą energią; jak najszybciej, jak najmocniej (zwykle: uciekać, co sił w nogach)»◊ Siłą rzeczy «w wyniku naturalnego biegu rzeczy, spraw»2. «zdolność oddziaływania, wywierania wpływu, wywoływania skutku; nasilenie, natężenie, intensywność»Siła propagandowa plakatu.
Hałas przybierał na sile.
Siła argumentów, słowa, rozumu.
Siła uczucia.
∆ ekon. Siła nabywcza pieniądza «ilość towarów, którą można nabyć za jednostkę pieniądza»∆ muz. Siła dźwięku «natężenie dźwięku zależne od amplitudy drgającego ciała, np. struny»3. «jednostka ludzka ze względu na charakter, rodzaj pracy wykonywanej przez nią w danym zakładzie pracy, w danej dziedzinie; pracownik»Siła biurowa, kancelaryjna, lekarska, naukowa, techniczna.
Siła fachowa, pomocnicza.
Odpowiedzialna, wybitna siła.
∆ Siła robocza a) pot. «ogół robotników zatrudnionych lub mogących być zatrudnionymi w jakiejś dziedzinie pracy» b) ekon. «w terminologii marksistowskiej: zdolność do pracy określona całokształtem uzdolnień fizycznych i duchowych człowieka, będąca podstawowym czynnikiem w procesie produkcji»∆ Siła pociągowa «zwierzęta - zwykle konie - zdolne do pracy, do chodzenia w zaprzęgu»4. zwykle w lm «grupa społeczna, klasa stanowiąca w stosunkach społecznych ważny składnik, mogący na coś wpływać»Siły ludowe, społeczne.
Siły demokratyczne, pokojowe, postępowe, rewolucyjne, wolnościowe.
Siły wsteczne.
5. fiz. «jakakolwiek przyczyna fizyczna zdolna do zmiany ruchu lub spoczynku ciała materialnego albo do jego odkształcenia»∆ Siła grawitacyjna «siła przyciągania, wynikająca z grawitacji»∆ Siła ciężkości «w warunkach ziemskich: siła działania Ziemi na ciało materialne»∆ Siła dośrodkowa «siła równa co do wielkości sile odśrodkowej i przeciwnie do niej skierowana, zmuszająca ciało do ruchu po torze krzywoliniowym»∆ Siła odśrodkowa «siła powstająca przy ruchu ciała obracanego wokół pewnej osi, wprost proporcjonalna do kwadratu częstości obrotów i skierowana na zewnątrz (od osi)»∆ Siła tarcia «zjawisko powstawania oporu hamującego ruch względem siebie dwu ciał stałych, stykających się wzdłuż pewnej powierzchni»∆ Ramię siły «najmniejsza odległość linii działania siły od danego punktu»6. zwykle w lm, wojsk. «wojsko, armia, oddziały wojska»Siły lądowe, morskie, lotnicze, powietrzne.
Siły odwodowe, ofensywne, szturmowe.
Siły powstańcze.
Siły nieprzyjacielskie.
Ściągnąć, przegrupować siły.
∆ Siły zbrojne (jakiegoś państwa) «całość wojsk (danego państwa)»7. wojsk. «zdolność bojowa wojska oceniana liczbą żołnierzy i uzbrojeniem (często w wyrażeniu: w sile, o sile)»Siła wojsk nieprzyjacielskich.
Oddział w sile dwustu ludzi.
siłą «używając siły; przemocą, gwałtem»Zmusić dziecko siłą do jedzenia.
Wyprowadzić kogoś siłą z pokoju.
Powstrzymywać się siłą od płaczu.
IIdaw. dziś gw. «dużo, wiele, mnóstwo»dziś żywe: Siła złego na jednego.
Słownik języka polskiego . 2013.
