spalić

spalić
dk VIa, \spalićlę, \spalićlisz, spal, \spalićił, \spalićlony - spalać ndk I, \spalićam, \spalićasz, \spalićają, \spalićaj, \spalićał, \spalićany
1. «unicestwić, zniszczyć coś (rzadziej: zabić kogoś), poddawszy działaniu ognia; pot. zniszczyć komuś mienie ogniem»

Spalić stare listy.

Spalić miasto.

Podejrzanych o czary spalono na stosie. pot. Z zemsty spalił sąsiada.

◊ Spalić za sobą mosty «wytworzyć sytuację, z której nie można się wycofać; uniemożliwić sobie powrót do czegoś, zerwać z kimś, czymś nieodwołalnie»
◊ przestarz. Ktoś wygląda jakby siedem wsi spalił «ktoś jest ponury, nachmurzony»
2. częściej dk «zbyt mocno przygrzać, wysuszyć gorącem; przypiec, przypalić, wypalić; poddać coś (np. skórę ciała) bardzo intensywnemu działaniu słońca; mocno opalić»

Spalić pieczeń.

Żar spalił zboże na polu.

Twarz spalona słońcem, od słońca, przez słońce.

Spaliło nas tropikalne słońce.

∆ Usta, wargi spalone (np. gorączką, pragnieniem) «usta zeschnięte, spieczone, wysuszone (gorączką, upałem, pragnieniem)»
3. częściej dk «zniszczyć, uszkodzić, stopić coś, zwłaszcza zniszczyć ostrymi środkami chemicznymi, żrącą substancją, zbytnim natężeniem prądu elektrycznego, zbyt intensywną eksploatacją itp.»

Spalić skórę spirytusem.

Spalić sobie włosy farbą.

Spalić motor, silnik.

Spalić bezpieczniki elektryczne.

4. częściej ndk «zużywać coś jako paliwo»

Silnik spala za dużo benzyny.

Piec spalał mnóstwo węgla.

5. «o organizmach żywych: utlenić substancje pokarmowe, wyzwalając ciepło i energię»

Organizm szybko, powoli spala.

6. tylko dk, sport. «w niektórych konkurencjach sportowych: pominąć jedną z reguł obowiązujących przy rozgrywaniu jakiejś konkurencji»

Spalić skok, rzut, rwanie, podrzut.

∆ Gracz, zawodnik spalony «gracz, zawodnik znajdujący się na pozycji spalonej»
∆ Pozycja spalona «pozycja określona odpowiednimi przepisami, powodująca unieważnienie zagrania zawodnika i przyznanie rzutu wolnego drużynie przeciwnej»
7. daw. «o broni palnej: wystrzelić, wypalić»
dziś tylko we fraz. Coś (np. zamiar, plan) spaliło na panewce «coś się nie udało»
spalić się - spalać się
1. częściej dk «ulec działaniu ognia, zostać zniszczonym przez ogień, spłonąć; zostać zniszczonym, uszkodzonym; pot. stracić mienie, dobytek, dom wskutek pożaru»

Budynek spalił się do cna.

Drzewo spaliło się od pioruna.

Cewka spaliła się w samochodzie.

pot. Korki (elektryczne) się spaliły.

Spalili się w czasie wojny.

◊ Spalić się ze wstydu, z niecierpliwości, ciekawości itp. (zwykle w formie trybu warunkowego lub czasu przyszłego) «bardzo się wstydzić, być bardzo podnieconym, zniecierpliwionym, zaciekawionym itp.»
przen. częściej ndk «wyczerpywać się nadmiernie w intensywnym działaniu, wyżywać się w czymś»

Spalać się w pracy, w miłości.

2. częściej dk «zostać spalonym, wysuszonym, przypalonym na skutek gorąca; mocno opalić skórę»

Klops spalił się w piecyku.

Trawa spaliła się od lipcowego skwaru.

Spalił się i ogorzał na wycieczce.

3. «o substancjach pokarmowych w organizmach żywych: utlenić się, wyzwalając ciepło i energię»
4. środ. «zdekonspirować się; zostać zdekonspirowanym»

Lokal kontaktowy się spalił.


Słownik języka polskiego . 2013.

Игры ⚽ Поможем сделать НИР

Look at other dictionaries:

  • spalić — I {{/stl 13}}{{stl 23}}ZOB. {{/stl 23}}{{stl 33}}spalać {{/stl 33}}{{stl 20}} {{/stl 20}} {{stl 20}} {{/stl 20}}spalić II {{/stl 13}}{{stl 8}}cz. dk VIIb, spalićlę, spalićli, spalićlony {{/stl 8}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • spalić — 1. przestarz. Ktoś wygląda, jakby siedem wsi spalił «ktoś jest ponury, nachmurzony, wzbudza swoim wyglądem strach»: Niespodziewanie roześmiał się, ale natychmiast znów przybrał ponurą minę. Używane przez ciotkę określenie „wygląda, jakby siedem… …   Słownik frazeologiczny

  • spalić się — ze wstydu «bardzo się zawstydzić»: No i doczekałam się, że ojciec zaczął mnie odprowadzać do szkoły za rękę. Miałam blisko siedemnaście lat i myślałam, że spalę się ze wstydu. WO 29/01/2000 …   Słownik frazeologiczny

  • spalić na panewce — {{/stl 13}}{{stl 7}} nie udać się, skończyć się niepowodzeniem zaraz na początku; upaść, nie wypalić : {{/stl 7}}{{stl 10}}Zamach stanu spalił na panewce, bo nie poparło go wojsko. Czyjś zamiar spalił na panewce. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • spalić się — {{/stl 13}}{{stl 17}}ZOB. {{/stl 17}}{{stl 7}}spalać się {{/stl 7}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • spalić się ze wstydu — {{/stl 13}}{{stl 8}}zwykle w trybie przypuszczającym lub w czasie przyszłym {{/stl 8}}{{stl 7}} bardzo się wstydzić, zawstydzić się : {{/stl 7}}{{stl 10}}Spaliłaby się ze wstydu, gdyby zobaczyła nagiego mężczyznę. {{/stl 10}} …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • spalać się – spalić się — {{/stl 13}}{{stl 20}} {{/stl 20}}{{stl 12}}1. {{/stl 12}}{{stl 8}}zwykle dk {{/stl 8}}{{stl 7}} ulegać zniszczeniu w wyniku działania ognia; płonąć : {{/stl 7}}{{stl 10}}Las spalił się mimo wysiłków strażaków. {{/stl 10}}{{stl 20}} {{/stl… …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • palić – spalić za sobą mosty — {{/stl 13}}{{stl 7}} dokonując czegoś, definitywnie uniemożliwiać sobie wycofanie się, powrót do tego, co było wcześniej; zrywać z czymś w sposób definitywny, ostateczny : {{/stl 7}}{{stl 10}}Emigrując i wypowiadając się przeciw niedemokratycznym …   Langenscheidt Polski wyjaśnień

  • spalać — → spalić …   Słownik języka polskiego

  • most — Spalić, popalić, palić za sobą mosty «uniemożliwić, uniemożliwiać sobie drogę powrotu, wycofanie się z czegoś, zerwać, zrywać z kimś, z czymś nieodwołalnie»: Nie zgodziłam się na małżeństwo dlatego, że cię nie kochałam. To znaczy, nie kochałam aż …   Słownik frazeologiczny

Share the article and excerpts

Direct link
… Do a right-click on the link above
and select “Copy Link”