- stary
- starzy, \staryrszy1. «mający wiele lat, liczący wiele lat; niemłody»
Stary ojciec, dziadek.
Stare drzewa, domy.
Stary las.
Stary pies, koń.
Najstarsi ludzie już tego nie pamiętają.
∆ Starszy syn, brat, starsza córka, siostra «o synu, bracie, córce, siostrze urodzonych wcześniej od swego rodzeństwa»∆ Starszy (przy nazwisku) «ojciec w odróżnieniu od syna; starszy brat w odróżnieniu od młodszego»∆ Starszy sierżant sztabowy «najwyższy stopień podoficerski; podoficer mający ten stopień»∆ Starszy szeregowiec «wyższy stopień szeregowca, pośredni między szeregowcem a kapralem; żołnierz mający ten stopień»∆ Starszy asystent, radca, referent itp. «asystent, radca, referent będący na wyższym szczeblu hierarchii zawodowej»◊ Starszy człowiek, pan, starsza osoba «człowiek już niemłody, ale niezupełnie stary»◊ Starsze pokolenie «pokolenie rodziców, którzy mają już dorosłe dzieci»◊ Stary kawaler, stara panna «osoba niemłoda, która nie wstąpiła w związek małżeński (czasem ironicznie)»◊ Starszy rangą, stanowiskiem, stopniem «mający wyższą rangę, wyższe stanowisko, wyższy stopień w jakiejś hierarchii»◊ Stary jak świat «bardzo stary»◊ Stary, ale jary «stary, ale czerstwy, silny, zdrowy»◊ posp. Stary piernik, grzyb, ramol, stare pudło, próchno «pogardliwie o kimś starym»◊ Stary byk, koń «o mężczyźnie, chłopcu zachowującym się jak dziecko, infantylnie»◊ przestarz. Panie starszy! «forma zwracania się do nieznajomego mężczyzny, do kelnera»□ W starym piecu diabeł pali «o miłosnych zapałach osoby starszej»2. «świadczący o długim życiu, charakterystyczny dla kogoś, kto przeżył wiele lat»Ktoś ma starą twarz, starą skórę, cerę.
◊ Na stare lata «na starość»◊ Coś jest dla kogoś za stare «coś (zwykle o ubraniu) jest nieodpowiednie dla danej osoby ze względu na jej zbyt młody wiek»3. «taki, który się czymś od dawna zajmuje, ma za sobą wieloletnie doświadczenie»Stary fachowiec.
Stara kadra.
Starzy pracownicy.
◊ Stara gwardia, wiara a) «towarzysze broni, pracy» b) «dawni żołnierze, weterani»◊ Stary znajomy, druh, kolega, przyjaciel, towarzysz itp. «dobry, niezawodny, od dawna wypróbowany znajomy, druh, przyjaciel itp.»◊ pot. Stary lis, wróbel «człowiek doświadczony, przebiegły, sprytny»◊ Stary wyga «człowiek przebiegły, cwaniak, spryciarz»4. «pochodzący z dawnych czasów, od dawna istniejący, dawno wykonany; nienowy, podniszczony»Stare meble, sprzęty, rzeczy, ubrania.
Stare mury obronne.
Stare wino.
Stara pieśń.
Stare srebra.
Stara porcelana.
Stare obrazy.
Stare druki, wydania książek.
∆ Stary Świat «Europa, Azja i Afryka w przeciwstawieniu do Nowego Świata - Ameryki Północnej i Ameryki Południowej»◊ Na starych śmieciach «w swoim, od dawna zajmowanym mieszkaniu, w swoim dawnym domu, na swoim, zawsze tym samym gospodarstwie»◊ posp. Drzeć się jak stare prześcieradło «głośno krzyczeć»5. «dawny, poprzedni, nieaktualny»Stary adres.
Stare gazety, tygodniki.
Stare wiadomości.
◊ Stary rok «rok, który właśnie mija lub minął»◊ Człowiek starej daty «człowiek o dawnych, niewspółczesnych poglądach, dawnego pokroju; człowiek staroświecki, konserwatysta»□ Stara miłość nie rdzewieje «miłość z młodzieńczych lat nie wygasa»6. «znany, trwający od dawna, nie tracący na aktualności»Stara zażyłość, znajomość.
Stara prawda.
◊ Stara bieda «nic nowego, wszystko po staremu, bez zmian, jak poprzednio»◊ Stara piosenka, śpiewka «rzecz dobrze znana, stale powtarzana; oklepany argument, wykręt»◊ Stary kawał a) «dowcip od dawna i powszechnie znany» b) «oklepany, zawsze ten sam wykręt, argument, sposób postępowania»◊ Stare dzieje «znane, oklepane historie»7. «o produktach żywnościowych: nieświeży, czerstwy, nie nadający się do spożycia»Stare masło.
Stary chleb.
stary, stara w użyciu rzecz.1. «stary mężczyzna, stara kobieta; osoba dorosła, dojrzała»Opiekować się starymi.
2. zwykle w wołaczu, pot. «poufały zwrot stosowany do kogoś dobrze znanego, do kolegi, kompana, zwykle do kogoś lubianego, miłego»Cześć, stary!
Jak się masz, stara!
Nie gniewaj się, stary!
3. pot. «szef, przełożony»Stary mnie wezwał.
4. posp. «ojciec, matka; w lm: rodzice»Mój stary nie pozwolił mi iść do kina.
5. posp. «mąż, żona»Kupił swojej starej prezent.
starszy, starsza starsiw użyciu rzecz. (częściej w lm) «osoba dojrzała lub stara, w przeciwstawieniu do dzieci i młodzieży»Uczyć szacunku dla starszych.
Ustępować miejsca w tramwaju starszym.
stare blmw użyciu rzecz. «to, co stare, nienowoczesne, niepostępowe, nieaktualne, np. przestarzałe poglądy, idee»Walka starego z nowym.
po staremu «tak jak dawniej, według dawnego porządku, zwyczaju; bez zmian»Uczynny, wesoły po staremu.
U nas wszystko po staremu.
Słownik języka polskiego . 2013.
