- stopa
- ż IV, CMs. \stopapie; lm D. stóp1. «u człowieka i większości ssaków: najniższa część nogi, opierająca się na ziemi przy staniu i chodzeniu, przystosowana do dźwigania ciężaru ciała; także odcinek odnóży owadów»
Drobna, długa, krótka, kształtna, wąska, szeroka stopa.
Bose stopy.
Ślad stopy.
Zniekształcenie, zmiażdżenie stopy.
Ostrożnie stawiać stopy.
Pokaleczyć sobie stopy.
∆ Płaska stopa → płaskostopie◊ Od stóp do głów, rzad. do głowy «od dołu do góry, całą postać; całkowicie»◊ Poczuć grunt pod stopami «uświadomić sobie swoją mocną pozycję, poczuć się pewnie»◊ Ziemia, miejsce nie tknięte stopą ludzką; stopa ludzka gdzieś nie postała «o miejscu, w którym nie było jeszcze człowieka, niedostępnym dla niego; miejsce, gdzie człowiek nie dotarł»◊ Ziemia, grunt pali się komuś pod stopami «pobyt w danym miejscu (np. w mieście, kraju) staje się dla kogoś niebezpieczny, komuś grozi niebezpieczeństwo (zwłaszcza aresztowanie)»◊ książk. Leżeć, czołgać się u czyichś stóp «poddawać się czyjejś władzy, być czyimś niewolnikiem»◊ Paść do czyichś stóp «oddać komuś hołd, podziękować za coś, poprosić o coś uniżenie w pozycji leżącej lub klęczącej»◊ Składać coś u czyichś stóp, rzucać coś do czyichś stóp «dawać coś w ofierze, ofiarowywać»◊ przestarz. Kłaniać się do stóp, aż do (samych) stóp «kłaniać się uniżenie, pochylając się bardzo nisko»przen. tylko w lm «dolna część czegoś wysokiego, masywnego; podnóże»Miasto u stóp gór.
Brama u stóp warownego zamku.
2. «część pończochy lub skarpety, którą wkłada się na stopę»Pocerować stopy.
3. lit. «jednostka miary wierszowej; w poezji antycznej: najmniejszy powtarzający się układ sylab długich i krótkich; w nowożytnej wersyfikacji sylabotonicznej: najmniejszy powtarzający się układ sylab akcentowanych i nie akcentowanych»4. metrol. «jednostka długości używana w krajach anglosaskich równa 0,3048 m; dawniej używana była w Polsce i wynosiła od 0,2 do 0,45 m»5. num. «zawartość szlachetnego kruszcu w monecie»Stopa mennicza.
6. techn. «krótka wystająca część maszyny, służąca do jej przymocowania do podstawy; łapa»Stopa korbowodu, szlifierki.
7. przestarz. «poziom, stan czegoś»dziś żywe we fraz. i w terminach specjalnych∆ Stopa życiowa «poziom życia, głównie w dziedzinie materialnej, mierzony wielkością przeznaczonej na spożycie części dochodu narodowego przypadającej na jednego mieszkańca»∆ Stopa zysku «procentowy stosunek zysku do wartości środków trwałych i obrotowych zaangażowanych w przedsiębiorstwie»∆ praw. Odpowiadać z wolnej stopy «odpowiadać przed sądem, pozostając na wolności»◊ Być, żyć z kimś na jakiejś, np. koleżeńskiej, przyjacielskiej, wojennej stopie «być z kimś w dobrych lub złych stosunkach»◊ Prowadzić dom, żyć na wysokiej, niskiej stopie, rzad. na wysoką, niską stopę «prowadzić dom, żyć wystawnie lub biednie»
Słownik języka polskiego . 2013.