- świat
- m IV, D. -a, C. -u, Ms. świecie; lm M. -y1. «kula ziemska, Ziemia jako miejsce bytowania człowieka wraz ze wszystkim, co na niej istnieje; warunki tego bytowania, życie na Ziemi z wszelkimi jego przejawami»
Życie na świecie.
Podróżować, wędrować po świecie.
Zwiedzić świat.
Płynąć dookoła świata.
∆ Strony świata «podstawowe kierunki wyznaczone przez cztery kardynalne punkty horyzontu (północ, południe, wschód, zachód)»∆ Części świata «Eurazja, Afryka, Ameryka Płn., Ameryka Płd., Antarktyda i Australia»∆ Nowy Świat «kontynenty półkuli zachodniej - Ameryka Północna i Ameryka Południowa (nazwane tak w epoce wielkich odkryć geograficznych)»∆ Stary Świat «Europa, Azja i Afryka - w przeciwstawieniu do Nowego Świata»∆ astr. Oś świata «prosta przechodząca przez środek sfery niebieskiej równolegle do osi Ziemi»∆ polit. Kraje trzeciego świata, trzeci świat «większość krajów Azji, Afryki i Ameryki Łacińskiej, słabo rozwiniętych gospodarczo, przeważnie do niedawna kolonialnych, które w rezultacie dekolonizacji po II wojnie światowej uzyskały niepodległość i stały się członkami ONZ»∆ sport. Mistrz świata «zdobywca pierwszego miejsca w międzynarodowych zawodach sportowych o ten tytuł»∆ Rekord świata «najlepszy wynik w danej konkurencji sportowej, w skali światowej»◊ Tamten świat «według wierzeń religijnych: miejsce przebywania człowieka po śmierci; zaświaty; niebo»◊ Ten świat, świat doczesny «ziemia, świat, na którym się żyje (w przeciwieństwie do zaświatów)»◊ Świat dotykalny, materialny, poznawalny, realny, rzeczywisty, zewnętrzny «wszystko, co jest postrzegane zmysłami; ogół przedmiotów istniejących obiektywnie; otaczająca rzeczywistość»◊ Stary jak świat «bardzo stary; istniejący od dawna»◊ Koniec świata a) «koniec istnienia globu ziemskiego» b) «okrzyk wyrażający zdumienie, zgorszenie, przerażenie» Koniec a. kraniec, kraj świata «miejsce znajdujące się daleko od stałego miejsca pobytu, nie wiadomo gdzie»◊ Możni, wielcy tego świata «ludzie mający duże wpływy, znaczenie»◊ Obywatel świata a) «człowiek nie mający przywiązania do żadnego kraju, czujący związek z całą kulturą światową; kosmopolita» b) «człowiek wybitny, mający duże osiągnięcia w jakiejś dziedzinie wiedzy, wszędzie ceniony»◊ Okno na świat «to, co umożliwia kontakt ze światem, zwykle o porcie»◊ Ósmy cud świata «coś niezwykłego, nadzwyczaj pięknego; ktoś niezwykle piękny lub mądry (nawiązanie do siedmiu cudów świata - słynnych starożytnych budowli i dzieł sztuki)»◊ Pępek świata «ironicznie o kimś uważającym się za bardzo ważnego, o czymś uważanym za rzecz najważniejszą, centralną»◊ Błagać, prosić na wszystko w świecie «usilnie, natarczywie błagać, prosić o coś»◊ Być na świecie «istnieć, żyć»◊ Być, zostać samym na świecie; nie mieć nikogo na świecie «być, zostać osieroconym, samotnym; nie mieć nikogo bliskiego»◊ Chodzić po świecie «żyć»◊ Do końca świata «bez końca; nie wiadomo, jak długo»◊ Jak świat światem «od dawna, zawsze, od niepamiętnych czasów; w połączeniu z czasownikiem zaprzeczonym: nigdy»◊ Ktoś zachowuje się, postępuje jakby świat do niego należał «ktoś jest zbyt pewny siebie»◊ Drań, łobuz itp., jakiego świat nie widział «wielki drań, wielki łobuz»◊ Kląć, wymyślać itp. na czym świat stoi «bardzo kląć, pomstować»◊ Kochać, lubić ponad cały świat, nad wszystko w świecie, jak nikogo w świecie «bardzo kochać, lubić; przepadać za kimś, za czymś»◊ Ktoś bywały, otarty, nieotarty w świecie «ktoś obyty, dużo podróżujący; ktoś nieobyty, prymitywny, nieokrzesany»◊ Ktoś lub coś nie z tego świata «o kimś niepraktycznym, nieżyciowym lub o czymś niezwykłym, zadziwiającym, dziwacznym»◊ (Ktoś) nie wie, po jakim świecie chodzi «ktoś nie ma żadnej orientacji w sprawach praktycznych, buja w obłokach»◊ Najlepszy, najgorszy itp. na świecie, w świecie; najnieoczekiwaniej w świecie «w połączeniu z przymiotnikiem lub przysłówkiem w stopniu najwyższym, jako wzmocnienie, podkreślenie treści przymiotnika lub przysłówka»◊ Nikt, nic na świecie, rzad. w świecie «absolutnie, zupełnie nikt, nic»◊ Obejść, oblecieć, zwiedzić, zobaczyć itp. kawał, szmat, kawałek świata «obejść, oblecieć, zwiedzić, zobaczyć itp. niemało, bardzo wiele»◊ O bożym świecie nie wiedzieć; świata bożego nie znać, nie widzieć «o niczym nie wiedzieć, nie słyszeć, niczym się nie interesować; żyć w odosobnieniu»◊ Być odciętym od świata «być pozbawionym możliwości kontaktu z ludźmi»◊ Podbić, zdobyć świat «zdobyć powodzenie, sławę»◊ Puścić coś w świat (rzad. wyjść na świat) «ogłosić, opublikować coś, wydać drukiem; rozpowszechnić, rozgłosić (zostać wydanym, opublikowanym)»◊ O bożym, całym świecie zapomnieć, nie pamiętać «zapomnieć zupełnie o wszystkim (zająwszy się czymś bardzo)»◊ Przynieść coś (ze sobą) na świat «mieć wrodzone jakieś cechy, zdolności itp.»◊ Świata nie widzieć poza kimś, poza czymś «kochać kogoś, coś ponad wszystko»◊ Umrzeć dla świata, wyrzec się świata, zamknąć się przed światem «odosobnić się od wszystkich, żyć w samotności; dawniej też: wstąpić do klasztoru»◊ Używać świata «żyć beztrosko, wesoło; bawić się, hulać; używać życia»◊ Zawiązać komuś świat «pozbawić kogoś szans rozwoju, powodzenia w życiu»◊ Za (żadne) skarby świata, za nic w świecie, nigdy w świecie «pod żadnym warunkiem, w żadnych okolicznościach»◊ Zejść ze świata; rozstać się, pożegnać się ze światem (z tym światem) «umrzeć»◊ Zgładzić kogoś ze świata, pot. wyprawić kogoś na tamten świat «uśmiercić, zabić kogoś»◊ Wybierać się na tamten świat, być jedną nogą na tamtym świecie «być bliskim śmierci»◊ Świat stoi otworem przed kimś, uśmiecha się do kogoś, jest otwarty dla kogoś «ktoś ma dobre warunki życia sprzyjające powodzeniu, szczęściu»◊ Świat się kończy! «okrzyk wyrażający zdumienie, zgorszenie, przerażenie»◊ Świat się kończy na czymś «czyjeś zainteresowania nie wykraczają poza pewną sferę, czyjś krąg wiadomości jest ograniczony do pewnych tylko spraw»◊ Świat się nie kończy na kimś, na czymś «są osoby, sprawy ważniejsze niż ktoś, coś»◊ Świat się do góry nogami przewraca «wszystko się dzieje na opak, gorzej niż dawniej»◊ Żeby się świat walił, do góry nogami przewracał, to… «rodzaj zaklinania się, zapewnienia, że coś się zrobi lub nie»◊ książk. Przyjść, przybyć na świat «urodzić się»◊ Wydać na świat «urodzić»◊ Być komuś, stać się dla kogoś (całym) światem, przysłonić komuś (cały) świat «być, stać się wyłącznym przedmiotem czyichś zainteresowań, uczuć»◊ posp. Cholerny świat «rodzaj przekleństwa; świat jest zły, nic nie wart»□ Używaj świata, póki służą lata.2. «najbliższa otaczająca (kogoś) przestrzeń dostępna dla zmysłów; krajobraz»Świata nie widać w zamieci.
◊ Na świecie (ładnie, słonecznie, wiosna) «na dworze, poza domem (ładnie, słonecznie, wiosna)»3. «część globu ziemskiego, odznaczająca się czymś charakterystycznym, specyficznym; kraj, region, okolica»Kamienny świat gór.
◊ Świat zabity deskami «miejscowość bardzo odległa od ośrodków wielkomiejskich; zapadła dziura»◊ Dwa światy «dwa odrębne, kontrastujące ze sobą ośrodki, środowiska, obszary, widoki itp.»4. «miejscowość lub miejscowości będące poza obrębem czyjegoś miejsca zamieszkania; obce, dalekie strony»Jechać, iść w świat.
Przybyć ze świata.
◊ Wiadomości, wieści ze świata, z szerokiego świata, z całego świata «wiadomości, wieści z innych stron, krajów, z daleka»◊ Na szerokim świecie «poza granicami kraju, w różnych krajach»◊ Iść, uciec itp. na koniec świata, choćby na koniec świata «iść, uciec itp. bardzo daleko, jak najdalej od stałego miejsca pobytu, zamieszkania»5. blm«ludzie na Ziemi, narody, społeczeństwa»Mimo tak wielkie płci naszej zalety, my rządzim światem, a nami kobiety. (Krasicki)
◊ Na oczach świata «jawnie, otwarcie»◊ Świat idzie naprzód, odmienia się, zmienia się «ludzkość rozwija się, robi postępy»6. blm«środowisko, zespół ludzi, których łączy jakaś wspólna cecha, wspólnota poglądów, działalności, zajęć; najbliższe otoczenie»Świat artystyczny, kulturalny, muzyczny.
Świat literacki, naukowy.
Świat chrześcijański, muzułmański.
Świat słowiański, starożytny.
Świat cywilizowany.
Świat nauki.
◊ Świat pracy (pracujący) «ludzie żyjący z pracy zarobkowej»◊ Wielki świat «zwykle ironicznie: krąg osób wysoko postawionych w hierarchii społecznej; elity towarzyskie, finansowe itp.»◊ Wejść, wprowadzić kogoś w świat; bywać w świecie «wejść, wprowadzić kogoś do towarzystwa; utrzymywać ożywione stosunki towarzyskie»7. «zespół, skupienie żywych organizmów lub tworów nieożywionych, mających wspólne cechy, właściwości»Świat organiczny i nieorganiczny.
Świat fauny i flory.
Świat minerałów.
przen. «dziedzina, sfera»Świat dźwięków.
Świat cyfr.
Świat doznań.
Świat marzeń, uczuć.
∆ Świat dziecięcy, świat dziecka «środowisko dziecięce, dzieci; sfera, dziedzina zainteresowań dziecka; życie psychiczne dziecka»8. blmrzad. «ogół wszystkich ciał niebieskich; wszechświat, kosmos»W świecie panuje harmonia układów słonecznych.
świat w użyciu przysłów., przestarz. «bardzo dużo, wiele»tylko w wyrażeniu: Świat drogi.
Słownik języka polskiego . 2013.
