tłuc

ndk XI, tłukę, tłuczesz, tłucz, tłukł, tłuczony

1. «uderzeniami rozbijać na kawałki, rozgniatać coś, niszczyć coś przez uderzanie, rzucanie; rozbijać»

Tłuc szklanki przy zmywaniu.

Brzęk tłuczonego szkła.

Tłuczone kartofle.

Tłuc kamienie.

Tłuc cynamon w moździerzu.

2. «mocno uderzać w coś, o coś, powodując powstawanie silnego odgłosu; walić, łomotać»

Konie tłukły kopytami o bruk.

Fale tłukły o falochron.

∆ med. Rana tłuczona «uszkodzenie ciała spowodowane uderzeniem tępym narzędziem»

◊ pot. Tłuc na fortepianie, na maszynie do pisania «grać na fortepianie, pisać na maszynie, zwłaszcza bardzo głośno, długo»

◊ Tłuc coś na maszynie (np. do szycia) «produkować czegoś bardzo dużo na maszynie, długo pracować, robiąc coś na maszynie»

◊ Tłuc głową o mur «bezskutecznie o coś zabiegać»

3. pot. «bić kogoś, coś mocno»

Tłuc kogoś pięściami.

Tłuc kogoś po karku.

4. przestarz. «zabijać»

Tłukł kuropatwy jedną po drugiej.

tłuc się

1. «być tłuczonym; ulegać rozbiciu, rozgnieceniu»

Cienkie szkło łatwo się tłucze.

2. «uderzać o coś powodując odgłos, obijać się»

Fale tłukły się o skały.

Ćmy tłukły się o klosz palącej się lampy.

◊ Serce się komuś tłucze «serce bije komuś bardzo szybko, szybciej niż normalnie (zwykle z powodu choroby, podniecenia, zdenerwowania itp.); ktoś jest podniecony, zdenerwowany»

przen.

Myśli niespokojnie się tłuką po głowie.

3. pot. «bić jeden drugiego, walczyć ze sobą wzajemnie; bić się»

Tłukli się pięściami, kijami.

4. pot. «poruszać się szybko, robiąc hałas, zachowywać się gdzieś głośno, stukając czymś, przesuwając, potrącając coś»

Tłukła się po kuchni do późnej nocy.

5. pot. «jechać jakimś pojazdem bardzo długo, znosząc niewygody»

Tłuc się całą noc pociągiem.

Tłuc się końmi po wertepach.

6. pot. «wałęsać się bez celu»

Tłuc się po nocy.

Tłucze się nie wiadomo gdzie.

Tłucze się po świecie.