ton

I

m IV, D. -u, Ms. \tonnie; lm M. -y

1. fiz. muz. «dźwięk wywołany przez drgania harmoniczne proste jakiegoś źródła dźwięku; potocznie w lm: melodia, dźwięki czegoś, jakiegoś instrumentu»

Spiżowe tony dzwonów.

Tony skrzypiec, fortepianu.

Tony muzyki, orkiestry.

Skoczne tony oberka.

2. «miara odległości między dźwiękami skali; dźwięk o określonej wysokości»

Śpiewać, grać o pół, o ćwierć tonu niżej.

Dyrygent podał ton orkiestrze.

∆ muz. Cały ton «jednostka odległości dwóch dźwięków różnej wysokości, składająca się z dwóch półtonów»

◊ Podnieść głos o (jeden) ton, o parę tonów «zacząć mówić głośniej, niż poprzednio»

◊ Być nastrojonym na jakiś ton «być w jakimś nastroju»

◊ Mówić, zacząć z innego tonu «zmienić sposób mówienia»

◊ Mów o pół tonu niżej, ciszej «mów ciszej, nie krzycz»

◊ Spuścić z tonu «stracić pewność siebie, spokornieć, spotulnieć»

3. «jakość brzmienia głosu lub instrumentu»

Piękny ton skrzypiec.

Instrument o delikatnym tonie.

Głos śpiewaka o ciepłym tonie.

Niski, płaczliwy ton głosu.

◊ Nadawać czemuś (np. polityce, życiu towarzyskiemu), lub gdzieś ton «wywierać na coś wpływ, wprowadzać gdzieś jakiś nastrój; przewodzić, dominować gdzieś»

◊ Uderzyć w podniosły, wysoki, fałszywy itp. ton lub w ton zażyłości, przyjaźni, podniosłości itp. «nadać pewien charakter swojej wypowiedzi, zaakcentować coś w swojej wypowiedzi»

4. «sposób mówienia, pisania; zabarwienie stylistyczne, uczuciowe tekstu; charakter czegoś»

Napastliwy, mentorski ton rozmówcy.

Poufały ton rozmowy.

Żartobliwy, czuły, napuszony ton listu.

Mówić tonem nie znoszącym sprzeciwu.

Mówić łagodnym, mentorskim, nieprzyjemnym, stanowczym, zgryźliwym, żartobliwym tonem.

Przemówienie utrzymane w tonie spokojnym, pełnym optymizmu.

5. «stopień nasycenia barwy; odmiana koloru, odcień»

Różne tony zieleni, czerwieni.

Bluzka o ton jaśniejsza od spódnicy.

Ubiór utrzymany w jednym tonie.

6. «zasady obowiązujące w jakiejś dziedzinie, zwłaszcza w sposobie zachowania; dobre wychowanie, etykieta, konwenans (zwykle w wyrażeniach: dobry, zły ton)»

Coś należy do dobrego tonu.

Coś jest w dobrym lub w złym tonie.

‹gr.›

II

m IV, D. -u, Ms. \tonnie, blm

«glinka kredowa używana jako zasadniczy składnik farb klejowych»

‹niem.›