cel

m I, D. -u; lm M. -e, D. -ów

1. «to, do czego się dąży, co się chce osiągnąć; punkt, miejsce, do którego się zmierza»

Bliski, daleki, nieosiągalny, zamierzony, wspólny, szczytny cel.

Cel podróży.

Cel marzeń, dążeń.

Cel życia.

Błąkać się bez celu.

Dojść do celu.

Osiągnąć cel.

Każda epoka ma swe własne cele. (Asnyk)

∆ Chybiać celu «nie osiągać zamierzonego efektu, nie udawać się; być niecelowym, zbędnym»

∆ jęz. Okolicznik celu «w zdaniu: okolicznik wskazujący cel wykonywania czynności»

◊ Do jakichś celów, dla jakichś celów (np. statystycznych) «na czyjś użytek, do użytku czegoś (np. statystyki)»

◊ Na jakieś cele (np. dobroczynne) «na jakąś rzecz, na jakieś potrzeby»

◊ W celu, celem «po to, dlatego, aby»

◊ Dopiąć celu; stanąć u celu, być u celu «osiągnąć zamierzony skutek działania; urzeczywistnić coś»

◊ Mijać się z celem «nie spełniać swego zadania, przeznaczenia»

◊ Przeznaczyć coś na jakiś cel a) «używać czegoś do czegoś; uznać coś za nadające się do czegoś» b) «ofiarować, oddać na coś»

◊ Spełniać cel, odpowiadać jakimś celom «być odpowiednim do jakichś zadań, być zgodnym z przeznaczeniem»

◊ Wytknąć, stawiać sobie jakiś cel; mieć coś na celu, za cel «dążyć do czegoś»

◊ Zmierzać (wprost) do celu «postępować w sposób zdecydowany, przystępować do rzeczy wprost, bez zbędnych przygotowań»

□ Cel uświęca środki.

2. «przedmiot (rzecz lub osoba) zamierzonych działań, punkt centralny jakiejś akcji; obiekt»

Stać się celem ataków.

Wziąć, obrać kogoś, coś za cel kpin, żartów.

3. «obiekt, do którego się mierzy, strzela; tarcza strzelnicza lub punkt środkowy w takiej tarczy»

Cel wojskowy, cywilny, naziemny, powietrzny, zamaskowany, ruchomy, przenośny.

Atakować, obserwować cel (np. w lotnictwie).

Trafić w cel a. do celu.

Pocisk dosięga celu, wyprzedza cel.

∆ Cel! a. Cel - pal! «komenda wojskowa: celuj!»

◊ Chybić celu «strzeliwszy, nie trafić; spudłować»

4. przestarz. «muszka broni palnej»

dziś tylko we fraz. Brać kogoś, coś na cel «mierzyć, celować do kogoś, czegoś»

‹niem.›