tyle

+ m.-os. tylu; D. tylu (z rzeczownikami w lp tylko: tyle), CMs. tylu, B. ż.-rzecz.=M., m.-os.=D., N. tylu a. tyloma

1. «zaimek liczebny wskazujący, zastępujący liczebniki główne lub nawiązujący do nich»

Nie mam tylu kopert.

Tyle mogę ci dać.

Tyle czasu.

Tyle mi wystarczy.

Zapłacił dwa razy tyle, co ja.

∆ Tyle a tyle (złotych, czasu itp.) «oznaczenie określonej, ale nie wymienionej liczby, ilości czegoś (kogoś)»

◊ Drugie tyle «podwójnie, w dwójnasób, dwa razy tyle»

2. «liczebnik nieokreślony uwydatniający wielką liczbę, ilość, wielkie nasilenie czegoś; tak wiele, tak dużo»

Tyle jest rzeczy do zrobienia.

Tyle czasu czekałem.

Tylu znajomych przyszło.

Od tylu miesięcy chorował.

Z tyloma (z tylu) ludźmi ma do czynienia.

Sprawiłaś mi tyle radości.

3. ndm

«zaimek liczebny towarzyszący rzeczownikowi lub czasownikowi, nawiązujący do następującego lub poprzedzającego zdania, które precyzuje liczbę, ilość, stopień nagromadzenia czy nasilenia tego, co oznacza ten rzeczownik lub czasownik»

Ma jeszcze tyle siły, żeby dojść do łóżka.

Tyle wycierpiała, że więcej chyba nie można.

Dostała tyle kwiatów, że zabrakło jej wazonów.

Tyle zarobił co nic, co kot napłakał.

Tyle go to obchodzi, co zeszłoroczny śnieg.

Tyle to pomoże, co umarłemu kadzidło.

Dbać o kogoś tyle, co pies o piątą nogę.

Ile głów, tyle zdań.

Tyle zebrałam materiału, ile mogłam.

◊ Tyle, co… a) «wyrażenie mające odcień porównawczy»

Nigdzie tyle, co w domu, nie nasłuchał się bajek.

b) «to samo, co»

Entuzjazm to tyle, co zapał.

«wyrażenie mające odcień ograniczający»

Tyle go widywano, co na obiedzie.

◊ Tyle mego (twego itd.), co… «tyle skorzystam, uzyskam itp., co…»

Tyle naszego, co zobaczymy.

◊ Nie tyle…, ile… «wyrażenie przeciwstawiające dwa człony zdania, w mniejszym stopniu, zakresie niż…»

Tu idzie nie tyle o ilość, ile o jakość.

◊ O tyle…, o ile… (a. o ile…, o tyle…) «w takim stopniu, w jakim; pod tym warunkiem, że…»

O ile zwiększy się wydajność, o tyle wzrośnie produkcja.

◊ O ile…, o tyle… «wyrażenie o charakterze przeciwstawnym»

O ile ona spała spokojnie, o tyle ja nie zmrużyłem oka.

◊ pot. O tyle o ile «w pewnym stopniu»

Lubię go o tyle o ile.

◊ Tyle że… «z tą różnicą, tylko że…»

Wygląda młodo, tyle że posiwiał.

◊ Na tyle «w wystarczającym stopniu; wystarczająco»

Był na tyle sprytny, że wszystko przewidział.

◊ I tyle! «wyrażenie podkreślające stanowczość wypowiedzi, nieodwołalne zakończenie czegoś, używane dla okazania zniecierpliwienia; i koniec, i już, i basta»

Masz to zrobić - i tyle!

◊ I tyle… go widziano, i tyle o nim słyszano «i ślad zaginął (po kimś, po czymś), i nic (o kimś, o czymś) nie słyszano»

tylu w użyciu rzecz. «wielu mężczyzn»

Tu tylu od was pracuje.

Tylu prosiłem, wszyscy odmówili.

tyle w użyciu rzecz. «wiele, dużo rzeczy, spraw»

Tyle mam na głowie.

Tyle jest do zrobienia.